Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Hoe leer je in complexe situaties leiding te nemen?

20 september 2022, gepubliceerd door Dirk Boersma

Mondkapjes tekort
In de Correspondent van 16 september 2022 stond een analyse van de aanpak van het  mondkapjes tekort in de zorg. Die analyse van Anne Blok en Maurits Martijn verscheen in de Correspondent vlak na de publicatie van het door Deloitte verrichtte onderzoek naar de mondkapjes avonturen van Sywert van Lienden.

Complexe situatie
In het artikel in de Correspondent lees je hoe complex het regelen van voldoende , kwalitatief goede beschermingsmiddelen was. Al lezend kun je je een goed voorstelling maken hoe groot de uitdaging was  voor de mensen die in dit hele gebeuren de leiding hadden. Je leest met hoeveel factoren er rekening gehouden moest worden, je leest over de verscheidenheid aan mensen en belangen. Belangen van individuen , van organisaties van de pers, de politiek en de bevolking. Je leest dat al die actoren ook elkaar beïnvloeden en hoe als gevolg daarvan standpunten en inzichten zich regelmatig wijzigen.

Uitdagingen
Dit maakt zichtbaar voor welke uitdagingen een leidinggevende staat, uitdagingen die ook nog eens makkelijk veranderen. Een leidinggevende moet  zich dus voortdurend aanpassen aan een zich wijzigende situatie.

Inzichten en vaardigheden
Om dat effectief te kunnen doen heb je inzicht nodig in jezelf. In wat zich in je afspeelt, wat je waarden en gevoelens zijn en wat je wilt bereiken.
Tegelijk moet  je ook inzicht hebben in wat er bij anderen gebeurt. Je moet dat kunnen waarnemen en middelen hebben om daarvan op de hoogte  te zijn.
Je hebt inzicht nodig in wat er gebeurt tussen mensen  welke sociaal psychologische processen er spelen. Waarnemen wat er gebeurt in groepen, hoe die zich ontwikkelen en wat die ontwikkeling belemmert en hoe je daar mee om kunt gaan.
Kortom leiding geven is geen kunstje. Iets wat je op basis van een recept of een instructie uit kunt voeren.

Een metafoor
Ooit hadden mijn vrouw en ik een Indonesisch restaurant en daar moest ik leren koken. Daar wilde ik recepten voor hebben van mijn Indonesische vrouw en uiteindelijk kwamen die er. Vervolgens wilde ik weten wat de juiste verhouding was tussen die verschillende kruiden. Ging het om mespuntjes, theelepeltjes, eetlepels? Ik dacht dat nodig te hebben om goed te kunnen koken. Ik drong aan maar het enige antwoord was: ‘dan moet je proeven’. De paniek sloeg toe, hoe kon je dat nou proeven. Het waren zoveel kruiden door elkaar. Maar ik had geen keus en ik ontdekte dat ik gaande weg leerde onderscheiden of er voldoende koenjit of laos of jahe, of djinten enzovoort in zat. Al doende leerde ik. Proeven was de enige manier om te ontdekken of de verhoudingen deugden.

Sensing
Dat proeven lijkt op op ‘sensing’waar Karl Weick en Otto Scharmer het over hebben. Het gaat om waarnemen, kijken, luisteren, voelen, al je zintuigen gebruiken en dan betekenis geven. Die betekenis wordt rijker als je dat samen met anderen kunt doen en ook daarbij moet je in staat zijn die anderen te betrekken  om te ontdekken wat zij opgemerkt hebben.

Faciliteren
Connson Locke, hoogleraar van de London School of Economics benadrukt hoe belangrijk het voor leidinggevenden  is om het vermogen te ontwikkelen om te faciliteren. En, om effectief te zijn in je leiderschap, moet je een situatie kunnen begrijpen en dat is iets anders dan het toepassen van op een MBA geleerde instrumenten schrijft Locke.

Sociaal psychologische inzichten
Locke benadrukt het belang van sociaal psychologische inzichten voor leidinggevenden. Dat mogen best heel klassieke zijn stelt ze. Ze zijn zeer bruikbaar om situaties te begrijpen zodat je als leider  met behulp daarvan effectief gedrag kunt ontwikkelen in een situatie. Dat vereist het vermogen om te kunnen reflecteren. Zoals Consonn Locke onder andere schrijft in de Forbes van 19 september 2022.

Reflecteren
Van David Kolb weten wij dat reflectie een essentieel onderdeel is van leren. Dat ervaren wij in onze trainingen. Het roept  in het begin ook bijna altijd wat irritatie op. Marion de Bruijne en Kathleen de Stobbeleir van Vlerick Business School benoemen zelfreflectie als essentiële voorwaarde voor leren. Helaas stelden zij in hun onderzoeken ook  vast hoe veel moeite mensen daarmee hebben. Het is belangrijk om je erin te oefenen. Het is de weg naar ontwikkeling van je leiderschap. Niet het leren van een kunstje zoals ik hiervoor al schreef.

Leiders maken zichzelf
De Bruijne en Stobbeleir benadrukken dat leiderschapsontwikkeling iets is wat jezelf doet. Leiders maken zichzelf schrijven zij. Daar heb je discipline en passie voor nodig. In onze trainingen richten wij ons erop deelnemers daarin te ondersteunen. Coachen is daar een effectief hulpmiddel bij. Dat geldt ook waar leidinggevenden zich richten op het beste uit hun medewerkers halen. Ook daarbij is coachen een effectief hulpmiddel. Reflecteren is een essentieel onderdeel van coachen.

Twee soorten leiderschap
Connson Locke maakt onderscheid tussen leadership emergence en leadership effectiveness. Bij die emergence gaat het om uiterlijke kenmerken. Kenmerken die het publiek koppelt aan het beschikken over leiderschapskwaliteiten. Dat zijn kenmerken als wit, heteroseksueel, extroverte en man. Dat zijn echte leiders wordt er dan gezegd. Uit onderzoek van de London school of Economics en de universiteit van Berkeley blijkt dat mensen gemakkelijk geneigd zijn dit type mensen te volgen. Zelfs als ze aantoonbaar ongelijk hebben. Daar zitten dus nogal wat risico’s aan.

Leiderschap effectiviteit
Bij leiderschap effectiviteit gaat het om totaal andere zaken. Dan gaat het om luisteren, begrijpen, vragen stellen, betekenis kunnen geven. Aansluiting kunnen zoeken bij een situatie en bij omstandigheden en eerlijk zijn zegt Locke. Op basis daarvan ontwikkeld een leider het vermogen om  samen met anderen een toekomstbeeld te ontwerpen en zorgt ervoor dat mensen willen werken aan de verwerkelijking van dat toekomstbeeld.
Complexe situaties zoals die in het artikel in de Correspondent worden geschetst en waarmee deze blog begint, vragen om zulk leiderschap.
Dit onderwerp komt ook aan de orde in onze trainingen Coachend Leiderschap en Excellent Leiderschap. Van beide trainingen begint binnenkort weer een nieuwe editie. Misschien ken je iemand voor wie deze trainingen interessant kunnen zijn. Voor meer informatie en aanvangsdata kun je terecht op onze website https://www.excellentleiderschap.nl/opleiding-en-training/”

 

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063