Het belang van geloof in eigen kunnen of self efficacy

In deze blog gaat het over self efficacy een begrip dat ik tegenkwam in het werk van professor Albert Bandura van Stanford en tot op hoge leeftijd actief. Hij is nu 94 jaar.

Een ongeluk
9 september 2019 werd ik op een plaats waar ik als fietser voorrang had geschept door een auto. Ik herinner mij de auto, die optrok en de gedachte die door me heen flitste: ‘dit gaat fout’. Het volgende wat ik weet is dat ik in het gras lig aan de kant van de weg. Er zat een vrouw over mij heen gebogen en ik hoorde veel stemmen en ik merkte dat ik onder het bloed zat. Op 14 september 2019 wijdde ik er al een hele blog aan dit voorval. In het ziekenhuis werd ik door ervaren dokters en verpleegkundigen weer opgeknapt en ik kon weer naar huis. Ik kon de nacht gelukkig in mijn eigen bed doorbrengen.

Toegesnauwd
Na de schrik  en de schok van deze aanrijding was er enkele dagen later een nieuwe totaal niet verwachte schok. Ik werd gebeld door de schadebehandelaar van verzekeringsmaatschappij van de tegenpartij, die mij bestraffend toesnauwde ’u denkt toch zeker niet dat u uw bril vergoed krijgt’ Mijn bril was geheel vernield maar ik kon niet rekenen op een volledige vergoeding van de mij toegebrachte schade.

Overbodig
De dagen en weken daarna was ik helemaal lamgeslagen. Ik had het gevoeld dat ik overbodig was en zelfs dat ik wel opgeruimd kon worden. Als zeventig jarige had ik geen nut meer voor de Nederlandse samenleving. Studeren en schrijven waar ik normaal zoveel plezier in heb  werden een ondoenlijke opgave. En contacten zoeken met klanten en collega’s werd ook een zware opgave, ik had het gevoel dat ik niets meer te vertellen had, dat ik niets meer kon.

Therapie
Min of meer bij toeval kwam ik een paar maanden later bij een therapeut terecht. Het contact met haar leidde tot zeer verhelderende inzichten. Het ongeluk is nu ruim een jaar geleden en ik heb ik het laatste contact met mijn therapeut afgesproken dat we kunnen stoppen met de therapie. Ik heb mijn geloof in eigen kunnen terug en merk dat ik mijn werk weer aan kan en er weer plezier in heb. Misschien wel meer dan ik ooit had.

Therapie en theorie
Het was bijzonder dat ik gaandeweg de therapie een verband begon te leggen met de theorieën van de bekende psycholoog Bandura, die ik soms ook gebruik in mij trainingen coachend leiderschap. Met name als ik dieper in ga op het populaire fenomeen zelfsturing. Bandura’s concept agency zie ik als een concept wat mooi invulling geeft aan wat zelfsturing is. Bandure beschrijft te voorwaarden voor agency en een heel belangrijk is wat hij noemt ‘self efficacy’,Ik vind het begrip lastig te vertalen in het Nederlands. In het woordenboek wordt het vertaald met zelfeffectiviteit.

Een overtuiging
Maar als je Bandura goed leest gaat het om het geloof in eigen kunnen. Het is een overtuiging, geen vaardigheid of een combinatie van vaardigheden,geen karakter eigenschap. Het is de overtuiging dat je dingen voor elkaar kunt krijgen.

Een oud trauma
Gedurende mijn therapie werd mij heel duidelijk hoe het ongeluk en het contact met de schadebehandelaar, een oud trauma gewekt hadden. Daardoor was de positieve self efficacy, die ik had, veranderd in de overtuiging dat ik er niet meer toe deed, dat ik geen waarde meer had en dat mijn acties er niet meer toe deden. In de therapie heeft mijn therapeut mij geholpen met inzicht krijgen waar die overtuiging er niet meer toe te doen vandaan kwam.

Een belangrijke ontdekking
Dat was een heel belangrijke ontdekking ik ontdekte hoe de overtuiging nergens voor te deugen  in mijn vroege jeugd was ontstaan, de school had er iets mee te maken en misschien ook het feit dat ik  iets ADHD achtigs had. Dat werd vroeger slordig genoemd en niet stil kunnen zitten, je niet kunnen concentreren en veel fouten maken in mijn school werk. Dat waren de kwalificaties, die ik toegevoegd kreeg. Mijn self efficacy was daarmee slecht ontwikkeld tot ik op mijn 22^e  in een klein plattelandsdorp ging wonen waar ze mijn handen goed konden gebruiken en waar van het één het ander kwam. Daar ontwikkelde zich mijn self efficacy. Ik denkt trouwens vooral omdat men mij wel een aardige jongen vond niet te beroerd was en is zijn handen uit de mouwen te steken. Ik gebruik hier het woord self efficacy. Mijn therapeut gebruikte dat woord niet en ook de naam Bandura kwam niet uit haar mond. Dat ben ik zelf gaan uitzoeken.

De sociale leertheorie
Ik ben mij gaan verdiepen in de sociale leer theorie van Bandura. In zijn sociale leer theorie gaat het om de persoon, de omgeving en het gedrag van de persoon. Het zijn factoren die elkaar onderling beïnvloeden. Volgens die sociale leertheorie besta je als mens altijd in onderlinge afhankelijkheden met anderen (NB Oud collega Willem Verhoeven schrijft, dat zelfsturend zijn, betekent dat je in staat bent vorm te geven aan je onderlinge afhankelijkheden met anderen) . Die afhankelijkheid betekent echter niet dat je geheel door de omgeving bepaald wordt. Het zelf en de omgeving van dat zelf bepalen met elkaar hoe jij maar ook hoe je omgeving wordt . Dat geschiedt in een niet eindigend proces vanaf je geboorte.

Self efficacy
Self efficacy, je geloof of je overtuiging dat je effectief kunt handelen is daar een essentiele factor bij zegt Bandura. Het speelt een belangrijke rol in motivatie, kennisontwikkeling en affectieve interactieve processen. Die self efficacy speelt een belangrijke rol in iets voor elkaar krijgen of het juist niets tot stand brengen.

Vooruitkijken
Menselijk gedrag wordt vaak bepaald door vooruitkijken. Naar herkende doelen en het vaststellen van persoonlijke doelen , dat vooruitkijken wordt beïnvloed door de inschatting die je hebt van je eigen capaciteiten. Hoe krachtiger die self efficacy hoe hoger de doelen die men zichzelf stelt en hoe steviger men zich verbind met die doelen. En uitdagende doelen zorgen op hun beurt weer voor een verhoogde motivatie en betere prestaties.
Een belangrijke functie van denken is dat mensen daarmee gebeurtenissen kunnen voorzien en dat ze er  daardoor in staat zijn de middelen te creëren om om te kunnen gaan met de zaken die hen dagelijks raken. Veel handelingen vereisen afgeleide oordelen over voorwaardelijke relaties in mogelijke situaties. Een oordeel kunnen vormen en keuzes kunnen maken vereist het cognitief kunnen verwerken van zaken die nog niet helemaal helder zijn. Mensen gebruiken de kennis die ze hebben om hypothesen te ontwerpen en stellen vast welke het beste kunnen werken. OM dat goed te kunnen heb je een krachtige self efficacy nodig. Vooral als je hypothesen niet blijken te kloppen en je acties dus niet opleveren wat je verwachtte.een zwakke self efficay, zorgt dat je het hoofd laat hangen.  Bandura die veel onderzoek doet, ontdekte dat mensen met een sterk geloof in eigen probleemoplossing kwaliteiten  effectiever zijn in hun analyse van complexe vraagstukken. Terwijl zij die sterk twijfelen aan eigen kwaliteiten veel meer fouten maken in hun analytische denken.

Scenario’s
Selfefficacy heeft invloed op de scenario’s die mensen voor zichzelf maken. En krachtige selfefficacy breng mensen ertoe successcenario’s te ontwerpen en die zorgen ervoor dat ze positieve impulsen krijgen voor hun handelen. Mensen met een beperkte self efficacy ontwerpen scenario’s waarin  van alles mis gaat en dat leidt dan vanzelf tot mindere resultaten. Bandura verwijst naar onderzoek waaruit blijkt dat  mensen die zich moeten voorstellen dat ze goed waren in het uitvoeren van bepaalde taken ook de uitvoering van die taken beter deden dan mensen die zich moesten voorstellen dat ze er niet goed in waren. De mensen, die betere resultaten haalden versterkten daarmee hun self-efficacy zo kun je in een positieve spiraal terecht komen.

Cognitief functioneren
Self efficacy heeft ook een positief effect  op het cognitieve functioneren. Hoe meer mensen in hun eigen kunnen geloven, hoe meer energie ze steken  in het verwerken van informatie  en het onthouden ervan. Daarmee wordt hun hersencapaciteit versterkt.
Self effecicy bepaald ook in welke mate mensen gemotiveerd zijn, hoeveel inspanning ze willen leveren en hoe diep ze willen gaan. Hoe sterker de self efficacy hoe meer doorzettingsvermogen. Lage self efficacy  doet mensen eerder opgeven.

Robuust een voorwaarde
Om zich staande te houden in onze moderne samenleving hebben mensen een robuuste self efficacy nodig schrijft Bandura. Het is belangrijk om mensen te steunen in het ontwikkelen ervan of te herstellen als ze verdwenen is, zoals mij therapeut deed.
Bandura laat zien dat allerlei beroemdheden waaronder de Beatles hun succes aan hun self efficacy te danken hebben.

Regelcapaciteit
Self efficacy vergroot je regelcapaciteit een begrip wat we bij De Sitter tegenkomen en wat belangrijk is in het omgaan met stress op het werk. Volgens Bandura is dreiging een relationele toestand, met een sterke relatie met de mogelijkheden die je denkt te hebben om met doe dreiging om te gaan. Mensen met voldoende self efficacy maken bedreigingen niet groter en kunnen er daardoor makkelijker mee omgaan. Mensen met een zwakke self efficacy klampen zich vast aan de beperkte mogelijkheden die ze denken te hebben. Ze worden bang en hun reacties zijn dan niet passend.
Angst en stress worden minder als mensen hun self efficacy ten aanzien van coping kunnen vergroten ook het vergroten van de self effivcacy ten aanzien van kunnen waarnemen helpt. Bandura gebruikt daar een mooi spreekwoord. ‘Je kunt vogels niet verhinderen over je hoofd te vliegen maar je kunt er wel voor zorgen dat ze zich er niet in nestelen’.

Langzame denken
Self efficacy in het kunnen managen van je gedachten  is een sleutelfactor  in het omgaan met cognitieve prikkels ( denk aan het langzame denken van Kahneman)
Onderzoeken tonen aan dat mensen hun handelen baseren op de overtuiging die ze hebben ten aanzien van hun eigen handelingsmogelijkheden. Hoe hoger ze die inschatten hoe makkelijker en hoe gedurfder ze handelen. Het maakt daarbij niet uit hoe die overtuiging is ontstaan uit het ervaring hebben met het ergens heel goed in zijn, door het zien van voorbeeld gedrag of door cognitieve stimulatie. Het gaat om de handelingsmogelijkheden die mensen denken te hebben. Je self efficacy ten aanzien van je  regelcapaciteit en je self efficacy ten aanzien van je eigen denkkracht en het omgaan met emoties.

Sociale relaties
De overtuiging weinig te kunnen kan een heel negatief effect hebben op iemands gevoel van eigenwaarde en daarmee tot depressieve gevoelens. Dat geldt zeker als die overtuiging sociale relaties betreft.
Piekeren leidt tot het verminderen van de eigen self-efficacy. Mensen hebben invloed op hun omgeving waarin ze handelen. Mensen kiezen een sociale omgeving, die aansluit op de overtuigingen ten aanzien van eigen kwaliteiten en de ruimte die ze zien om daarmee te handelen. Zo kunnen mensen voor uitdagende of juist voor niet uitdagende omgevingen kiezen.

Succeservaringen
Self Efficacy ontwikkeld zich door succeservaringen, die niet te gemakkelijk behaald moeten worden maar wel haalbaar zijn. ( denk hier aan Vygotsky en de zone van naaste ontwikkeling) Het is goed voor je self efficcacy als je ergens voor knokken moet. Tegenslagen verwerken vergroot je efficacy

Het werk van Bandura is erg relevant voor leiderschap en voor onderwijs. In het onderwijs is het belangrijk leerlingen te ontwikkelen in hun self efficacy. Het is boeiend om te zien hoe het werk van Bandura en Carol Dweck hier in elkaars verlengde liggen. Dweck werkte in haar onderzoek nauw samen met de dochter van Bandura. Voor mensen die leidinggeven is het belangrijk omdat je als organisatie veel hebt aan mensen met een sterke self efficacy. Die hangt sterk samen met hoe mensen leiding krijgen. Het werk van Bandura biedt veel aanknopingspunten voor mensen die leiding geven. Ik ben zelf blij dat het afgelopen jaar, het ongeluk, de therapie, die ik kreeg en mijn hernieuwde verdieping in het werk van Albert Bandura mij zoveel gebracht hebben.

Wil je hierover of over iets anders verder praten bel me dan 0622995926 of mail dirkboersma@excellentleiderschap.nl of één van mijn collega’s