Hoe geef je vorm aan onderlinge afhankelijkheid

De onderwaardering voor mensen in de zorg is niet alleen een gevolg van slechte managers. Die onderwaardering heeft ook te maken met het steeds verder uit elkaar drijven van de toplaag van de samenleving en de mensen die het werk doen. Volgens bankier en topeconoom Steen Jakobsen is het sociaal contract verbroken. Het sociaal contract waarin ongeschreven geregeld was hoe de politieke en economische elite omging met de werkenden. Wat kan daar aan gedaan worden?

Meer geld
Ontsla slechte managers en waardeer personeel in de zorg meer, staat er boven een artikel in de Gelderlander van 9 februari. Gezondheidspsycholoog David Blom breekt in dat artikel een lans voor de zorgprofessionals, die onder vaak lastige omstandigheden heel hard moeten werken en daar onvoldoende erkenning en waardering voor krijgen. Misschien wel van patiënten of cliënten, maar niet van hun managers, de zorgverzekeraars, de minister en de staatssecretaris. En ook de familie van patiënten moppert nog wel eens. Blom pleit voor meer geld naar de zorg.

Helpt het?
Maar helpt dat ook als het gaat om de arrogante managers, die volgens Blom vaak van bovenaf zaken doordrukken en de zorgprofessionals kort houden omdat ze laaggeschoold zijn? Begrijp me goed, ik heb niets tegen meer geld voor de zorgprofessionals, maar verandert er dan ook echt iets? Is het genoeg om de slechte managers te ontslaan zoals Blom ook suggereert? Voor mij is het een belangrijke vraag hoe het komt dat je, zoals Blom zegt, zoveel slechte managers in de zorg aantreft. Wie heeft hen aangesteld? Wie heeft ze geselecteerd? Wie houdt de functioneringsgesprekken met deze managers en waar gaan die over? Dat zijn mensen die op nog belangrijker posities zitten dan die managers en die zijn niet laaggeschoold maar hooggeschoold.

Buik vol
Ruim een jaar geleden schreef bankier en topeconoom Steen Jakobsen er een boeiend artikel over. Hij schreef het aan de vooravond van de Amerikaanse verkiezingen  en hij legde uit waarom Hillary Clinton de verkiezingen niet zou winnen. En om een lang verhaal kort te maken, dat had niets met haar persoon te maken maar met het feit dat veel mensen hun buik vol hebben van het establishment, van de mensen, die met elkaar de dienst uit maken en bepalen hoe het gaat in een land of in de samenleving. Hij voorspelde ook al dat Trump daarvan zou profiteren, niet omdat hij zo’n goede boodschap had maar omdat hij z’n middelvinger opstak tegen datzelfde establishment.

Sociaal contract
Volgens Jakobsen is de afgelopen jaren een sociaal contract verbroken. Een contract waarbij de mensen die het voor het zeggen hebben en de mensen die moeten doen wat hen gezegd wordt een stilzwijgende afspraak hebben over wat wel kan en wat niet kan. Wat fatsoenlijk is en wat niet fatsoenlijk is. Er is nu echter in de VS een situatie ontstaan waarbij dat contract niet meer bestaat.  Jakobsen zegt dat de politieke en zakelijke elite zich suf analyseert om erachter te komen wat er nou precies aan de hand is. Maar het is simpel: het sociale contract is verbroken, er is geen enkel vertrouwen meer in die politieke en zakelijke elite. Het sociale contract was al heel oud, het stamt al uit de tijd van de Grieken volgens Jakobsen. Maar ook volgens moderne filosofen als Rouseau, Hobbes, Locke en Rawl. Zo heeft Rawl het over rechtvaardigheid, evenwicht en consensus in zijn politieke filosofie.

Businessmodel
Volgens Jakobsen is met het verbreken van het sociaal contract ook het businessmodel verbroken. De laagbetaalden krijgen een steeds kleiner deel van de koek terwijl de grote bedrijven hun aandeel aan de koek zien groeien, ze zorgen echter niet voor nieuwe banen. Dat doet het midden en kleinbedrijf. Maar die hebben geen toegang tot krediet, dat gaat naar de grote bedrijven toe. En voor die ontwikkeling wordt de politieke en economische elite afgestraft en zo werden de kansen voor Donald Trump heel groot, schreef Jakobsen in maart 2016.

Investeren in mensen
Als politiek en bedrijven iets anders willen, schrijft hij, dan moeten ze gaan investeren in mensen, in opleiden, in productiviteitsverbetering, sneller internet en ga zo maar door. We moeten weg uit het “midden” waar op de winkel passen belangrijker is dan ambities, dromen en een echte visie hebben. Er moet een einde komen aan politici en bankiers, die zeggen dat de broekriem moet worden aangehaald. De mensen zijn de politieke elite zat. Het zijn bijzondere woorden uit de mond van een bankier en topeconoom.

Een nieuw sociaal contract
Dat geldt ook voor de zorgsector. Er moet niet alleen meer geld naar toe, er is een nieuw sociaal contract nodig waarbij de zorgprofessionals niet de sluitpost zijn maar een evenwaardige partner van de managers en de bestuurders. Het is belangrijk dat ze invloed hebben op hoe hun eigen werk is ingericht en vormgegeven. Alleen dan kunnen ze het beste uit zichzelf halen ten bate van de patiënten, zichzelf, de collega’s en de samenleving. Daarvoor is het belangrijk dat de bestuurders zich bescheiden opstellen en luisteren naar wat de zorgprofessional te vertellen heeft en daar dan ook wat mee doen. Een sociaal contract vorm gegeven vanuit evenwaardigheid.
Dat geldt niet alleen voor de zorg, maar ook voor andere sectoren. Je mag zelf invullen voor welke.