Welke power is er nodig?

Brexit leidt onmiddellijk tot een roep om nieuwe leiders. Maar waar zijn die eigenlijk voor nodig. Wat moeten of mogen die gaan doen?

Nieuw leiderschap
De meerderheid van de Britten heeft gestemd voor het verlaten van de Europese Unie en onmiddellijk hoor je de roep om nieuw leiderschap. Cameron, de Britse premier, kondigde gisteren zijn aftreden aan en daarbij stelde hij dat de Britten nieuw leiderschap nodig hebben. Maar ook als het om Europa gaat klinkt de roep om nieuw leiderschap. Peter van Dalen, een Nederlandse Europarlementariër twittert “Frau Merkel als redder van Europa? “Ik hoop dat ze die power laat zien”. Maar om wat voor power gaat het eigenlijk, naar welke power wordt er gezocht?

Power
De power van iemand die krachtig de weg wijst, de koers aangeeft en die knopen doorhakt. Of de power van iemand, die ervoor kan zorgen dat de gewone mensen in Europa weer het gevoel krijgen dat er naar hen geluisterd wordt? Een referendum is daar geen oplossing voor. Dat werd gisteren ook onmiddellijk zichtbaar toen bleek dat de aanvoerder van de Euroverlaters, zijn stemmers een beetje voor het lapje had gehouden. Het door hem beloofde bedrag aan besparingen, bleek in het geheel niet te kloppen. En dus moet gevreesd worden dat in veel gevallen de stem om de EU te verlaten niet ingegeven was door een rationele afweging maar door de projectie van wensen en dromen, van mensen, die zich niet gehoord voelen,  op een leider.

A great man
Een mechanisme lang gelden al waargenomen en beschreven door de psychoanalyticus Bion. Een mechanisme wat je ook tegenkomt in de “Great man theory” van Sigmund Freud.Freud en Bion zagen dat het gaan zoeken naar zo’n leider het gevolg is van angst en onzekerheid, bij mensen. Zo’n leider lost ook geen enkel probleem op, zo’n leider zorgt korte tijd voor veiligheid in een groep maar tegelijkertijd voor angst en onzekerheid bij de groep, die bestreden wordt. Zo’n leider bevordert dus de verdeeldheid in de samenleving en vergroot het probleem in plaats van het kleiner te maken.

Verbinden
Naar mijn mening hebben we mensen nodig, die beschikken over de power om te verbinden en om te zorgen dat er verbonden wordt dat mensen, zich met elkaar verbinden. En voor heel veel burgers wordt dat makkelijk en gaat dat beter, als er een band gevoeld wordt met een lokale overheid. Met de mensen op het gemeentehuis, met de raadsleden, met de wethouders, met de mensen, die de plantsoenen onderhouden en de mensen, die toezicht houden in de openbare ruimte.

Outgesourced
En als ik kijk in de gemeente waar ik woon dan stel ik vast dat ik in het plantsoentje voor mijn huis een hoveniersbedrijf het onderhoud zie doen. Zo nu en dan komt een ploegje mannen met grof geweld de struiken en het graskort maken. Ze schoffelen wat, ze vegen wat. En als ze weg zijn, ga ik de achtergebleven plastic zakjes opruimen. Als ik er met die mannen over begin, zeggen ze dat ze daar niet voor zijn. En ik zie op tegen de ingewikkelde procedure om daar verandering in te krijgen. Op straat wordt gesurveilleerd door mensen van een particulier bedrijf, het bedrijf wat de vuilnis ophaalt en ik vraag mij af; hé, kunnen ze dat ook al? En deze week kwam ik zowaar de burgemeester tegen rond koffietijd, hij verliet juist een winkel. Ik nam me voor hem te groeten, maar hij stoof langs mij en de andere mensen in de winkelstraat, het leek of hij niemand zag.

Naar binnen gekeerd
Zo ken ik de lokale overheid, een naar binnen gekeerd op kosten sturend apparaat. En dat is de manier waarop veel mensen de overheid kennen. Een organisatie, die geen aandacht heeft voor mensen, dat wordt ook nog eens heel duidelijk nu taken van de centrale overheid zijn gedecentraliseerd naar de gemeenten. De gedachte was dat de lokale overheid dat beter zou kunnen dan de centrale overheid omdat ze dichter bij de mensen staat. Maar zelfs de keukentafel gesprekken worden overgeslagen. Burgers krijgen per brief een beslissing van de lokale overheid meegedeeld en voelen zich in de kou staan. Zelfs een uitspraak van de rechter veranderd daar niets aan. Het lijkt of de ambtenaren ook bang zijn voor de burgers. Ze gaan een echt gesprek uit de weg omdat ze bang zijn voor een confrontatie en dat gaat makkelijker per brief.

Aandacht
In zijn boek Blink, haalt Malcolm Gladwell een interessant onderzoek aan van onderzoeker Wendy Levinson, zij ontdekte dat er tegen artsen, die genoeg tijd aan hun patiënt besteden geen klachten worden ingediend, tegen artsen, die heel deskundig maar snel een patiënt behandelen worden weel veel klachten ingediend. Patiënten willen serieus genomen worden en als dat niet gebeurt komen ze in verzet. Dat verzet heeft niets te maken met de technische kwaliteit van de behandeling. Het gaat niet om je zin krijgen maar om aandacht krijgen. En die aandacht wordt in onze samenleving effectief weg georganiseerd.

Nog eens aandacht
In hun boek Managing the Unexpected, laten Weick en Sutcliffe zien hoe belangrijk aandacht is als je rampen wilt voorkomen. Ze schrijven ook hoe belangrijk het is om in een zeer vroeg stadium signalen op te pakken en er dan ook wat aan te doen. Brexit is voor veel mensen een ramp, ze hadden het niet verwacht, en ze besteden hun aandacht aan het uitleggen hoe belangrijk de EU is voor de mensen. Ze hadden geen aandacht voor de mensen zelf, ze doen hun best hun ideeën nog beter te verkopen. Ik hoop dat Peter van Dalen als hij over power schrijft, duidt op de power om de Europese overheid maar zeker ook de nationale overheid zo te veranderen dat mensen zich weer serieus genomen voelen. En wellicht ten overvloede dat is wat anders dan hun zin geven.

Verantwoordelijkheid, krijg je die of neem je die? Lees hierover in het blog ‘Verantwoordelijkheid, wat doe je ermee?’

Artikel lezen