Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Verantwoordelijkheid, wat doe je ermee

22 november 2013, gepubliceerd door Dirk Boersma

Verantwoordelijkheid, krijg je die of neem je die?

Verantwoordelijkheid
Verantwoordelijkheid staat in de Dikke van Dalen omschreven als de verplichting om rekenschap af te leggen. Verantwoordelijkheid nemen betekent dan dat je die verplichting op je neemt. Een verplichting op je nemen is een actieve handeling. Als je iets neemt dan doe je iets. Het is niet altijd even makkelijk om je daar een voorstelling van te maken als het om verantwoordelijkheid gaat. Iets fysieks aannemen is iets wat goed zichtbaar is. Als je een boek aanneemt is dat goed waarneembaar voor anderen, als je geld of een fiets aanneemt is dat ook het geval, maar hoe zit dat met verantwoordelijkheid. Hoe zie je dat iemand verantwoordelijkheid neemt of dat iemand de verplichting aanneemt om rekenschap af te leggen. Daar zit nog een kant aan. Als het gaat om het aannemen van fysieke voorwerpen dan is ook nog eens zichtbaar of degene die het voorwerp aanneemt in staat is om het aan te nemen. Is het niet te zwaar, is het niet teveel, is het niet te groot? Dat zijn allemaal zaken die je kunt zien. De meeste mensen zullen als ze een zak cement van 100 kg op de schouder krijgen onmiddellijk ter aarde storten. Of, als je heel klein bent en je krijgt een hele grote Harley Davidson motorfiets in handen, dan fronsen de mensen die dat zien de wenkbrauwen en denken: dat gaat niet lukken. In negen van de tien gevallen lukt het ook niet en gaat de motorfiets tegen de vlakte. Maar hoe zit dat nu met verantwoordelijkheid. Wat zie je als iemand verantwoordelijkheid neemt, hoe zie je dat iemand verantwoordelijkheid neemt en hoe kom je erachter dat iemand ook echt in staat is die verantwoordelijkheid te nemen?

Achteraf vast stellen
Bij de financiële schandalen, de schandalen in de gezondheidszorg of in het onderwijs zijn we steeds achteraf op zoek naar wie er verantwoordelijk was. We vragen ons af waar die verantwoordelijkheid gebleven is en met onderzoekscommissies en enquêtes proberen we er achter te komen hoe het nou precies zit met die verantwoordelijkheid. Heel vaak eindigt zo’n zoekproces in iets onbevredigends. Er wordt iemand gevonden die niet goed met de verantwoordelijkheid is omgegaan, maar hoe zit het met de anderen? Mensen wijzen naar elkaar, vinden dat anderen ook verantwoordelijkheid hadden. De uitvoerder dacht dat de toezichthouder wel oplette en de toezichthouder dacht dat de uitvoerder zich wel getrouw van taken kweet in het volle bewustzijn van de verplichting rekenschap af te leggen.

Waar heb ik het neerlegd?
Het lijkt dan met verantwoordelijkheid een beetje als met het stuk wat ik gisteren nodig had in een bespreking. Waar ergens tussen alle stapels paperassen had ik het ook weer neergelegd. Als ik het nu gelijk goed had opgeborgen dan had ik gisteren niet zo hoeven zoeken tussen al die stapels met papieren.
Zo is het met verantwoordelijkheid ook, als verantwoordelijkheid van te voren goed belegd is dan hoef je achteraf niet zoveel tijd aan het zoeken ervan te besteden. In de praktijk is het vaak zo dat er maar beperkte aandacht wordt gegeven aan de transactie of het beleggen van verantwoordelijkheid. Er wordt nog wel ergens over nagedacht en er wordt ook wel iets over op papier gezet. In dat papier staat dan wie er verantwoordelijk is voor iets of vaker nog welke rol of welke functie er verantwoordelijk is. Degene die de verantwoordelijkheid krijgt ontvangt ook het papier of de mail waar dat in staat en daar blijft het bij. We gaan er dan vanuit dat het geregeld is. Maar papier is geduldig en bij een zware verantwoordelijkheid valt het papier niet uit je handen en je computer crasht niet als er in de mail een stuk met grote verantwoordelijkheid terecht komt. In al deze processen ligt het accent bovendien op het verantwoordelijkheid geven of het verantwoordelijkheid bij iemand neerleggen.

Verantwoordelijkheid nemen
Met verantwoordelijkheid wordt echter pas echt iets gedaan als iemand die verantwoordelijkheid ook aanneemt. Als je iemand die zak cement van 100 kg overhandigt en hij pakt de zak niet aan dan valt de zak op je eigen tenen. Maar. Als iemand z’n email niet leest, of wel leest maar eroverheen leest, of wel leest en denkt “het zal wel” en dus z’n verantwoordelijkheid niet aanneemt, dan merk je er op dat moment niets van. Dan denk je dat het geregeld is maar er is niets geregeld. Achteraf moet je op zoek naar de schuldige en kom je in het bekende “zwarte pieten” terecht.
Het is van het allergrootste belang om vast te stellen dat iemand verantwoordelijkheid genomen heeft. Verantwoordelijkheid kun je niet opleggen. Verantwoordelijkheid moet aangenomen worden. Dat lukt alleen maar als je erover in gesprek gaat en als je er afspraken over maakt. Met afspraken bedoel ik echte afspraken, geen opgelegde afspraken.

Hoe ga je dat doen?
In 1992 maakte ik met mijn baas afspraken over het terugdringen van het ziekteverzuim bij ons bedrijf. Mijn baas wilde graag dat ik daar de verantwoordelijkheid voor nam. Dat nemen moest ook zichtbaar worden en hij vroeg mij dan ook hoe ik het aan ging pakken. Zijn vragen maakten mij bewust van het nemen van die verantwoordelijkheid, wat dat betekende. Toen ik zei dat ik het verzuim van 12% naar 7 % zou brengen in dat jaar vroeg mijn baas: ”hoe ga je dat dan doen?” Hij vond mij veel te ambitieus. Zo nam ik uiteindelijk bij volle bewustzijn een verantwoordelijkheid. We maakten ook gelijk een afspraak over hoe ik over de voortgang van mijn acties ging rapporteren. Er waren voor mijn baas en mij zo geen onaangename verassingen aan het eind van het jaar.
In het boek “Afspreken en Aanspreken” van Willem Verhoeven wordt uit de doeken gedaan hoe je zo met verantwoordelijkheden om kunt gaan.

Voor veel mensen is omgaan met verantwoordelijkheid niet makkelijk. Nico de Haan heeft dit kunnen aanpakken door de opleiding coachend leiderschap. Lijkt dit je interessant? Lees dan nu de case study!

Case study lezen

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063