Je mentale kaart en leren

Tolstoj
Recent heb ik voor de tweede maal het beroemde boek ‘Anna Karenina’ van Tolstoj uitgelezen.  Het boek intrigeert me. Dat had ik al toen ik het de eerste keer las. Het viel me op hoe mooi Tolstoj beschrijft wat er in de hoofden van mensen omgaat en hoe hun gedrag daardoor bepaald wordt. Natuurlijk het verhaal van Anna Karenina is ook de moeite waard. Maar ik was vooral geboeid door  de beschrijvingen van wat mensen denken. Ik zal hier enkele voorbeelden noemen:

Voorbeelden
‘ Hij wist dat voor hem alle meisjes in twee soorten verdeeld waren; het ene soort bevatte alle meisjes behalve haar, en die hadden allerlei menselijke zwakheden en waren hele gewone meisjes; het andere soort was zij alleen , en zij had geen enkel gebrek en was boven alle menselijke zwakheid verheven’

‘Alexei  Alexandrowitsch was een kerkelijk gelovig man eensdeels omdat jij zich nog nooit met godsdienstige vraagstukken bijzonder had bezig gehouden en de twijfel hem niet kon bevangen, ten andere vooral omdat de leer der kerk een bepaalde verklaring gaf voor alle twijfelachtige en onbestemde dingen, die Alexei Alexandrowitchlasig  onaangenaam vond door eigen nadenken te verklaren.’

‘Naar haar inzien waren al de gewoonten, inzichten en wensen van zijn hele leven op vrouwenliefde gericht, en deze gehele liefde moest hem alleen behoren. Maar nu was deze liefde verflauwd, derhalve moet hij een gedeelte daarvan op een andere vrouw hebben overgedragen en daarom was zij ijverzuchtig’.

Mentale kaarten
Tolstoj laat in zijn boek prachtig zien hoe mentale kaarten werken. Hij laat zien hoe dodelijk de werking van een mentale kaart kan zijn.  Dat wordt heel zichtbaar als Anna zich aan het eind van het boek onder de trein werpt en vermorzeld wordt onder de wielen.  Haar mentale kaart had haar aangezet tot gedrag, wat door de mentale kaart van haar geliefde begrepen wordt al een oproep tot afstand nemen.  Terwijl het juist een laatste appel was om bij haar te komen.

Iedereen
Mentale kaarten spelen in het leven van iedereen een belangrijke rol. Mentale kaarten zijn vooral aan het werk als we te maken hebben met informatie, die vragen oproept, of waarover we onzeker zijn. De mentale kaart helpt ons dan antwoorden te vinden. En ons handelen wordt dan in belangrijke mate door die antwoorden bepaald.

Verkenners
In de politiek woedde enige tijd geleden een hevige discussie naar aanleiding van een foto van een document van één van de verkenners bij de voorbereiding op de formatie van een nieuw kabinet.  Mensen gebruiken hun eigen mentale kaart om er een compleet verhaal van te maken. Je ziet ook hoe de verschillende mentale kaarten op elkaar inwerken. Verhalen, analyses en conclusies worden steeds krachtiger.

Essentiële bouwsteen
Je mentale kaart is een essentiële bouwsteen voor de theorie die je gedrag aanstuurt. Helaas zijn we ons vaak niet bewust van onze eigen mentale kaart.

Nadelen
Dat heeft nadelen omdat die mentale kaart een flinke invloed heeft op wat we voelen en denken. Daarmee heeft die mentale kaart sterke invloed op wat we doen, op ons gedrag. In de geschiedenis van Anna Karenina laat Tolstoj ons goed zien waartoe dat kan leiden.
Het is lastig dat we ons vaak niet bewust zijn van onze mentale kaart en hoe die werkt.

Creative interchange
Dat wordt heel mooi duidelijk in een korte video van Charlie Palmgren, een senior consultant die Ceo’s en regeringsleiders adviseert. Palmgren richt zich in zijn werk op wat hij Creative Interchange noemt. Dat komt kort gezegd neer op het stimuleren van dialoog tussen mensen om daarmee op een creatieve manier mentale kaarten te herkennen en bij te stellen. Het is een werkwijze om aan de beperkingen van je mentale kaart of je metal model te ontsnappen. Of om die te veranderen.

Theory in use
Het mentale model of mentale kaart waar Palmgren het over heeft kwam ik eerder tegen in het werk van Chris Argyris en Donald Schön. Zij noemen de mentale kaart of het mentale model de ‘Theory in use’. Die theory in use bepaald het gedrag van mensen. Ook van mensen in organisaties, mensen die leiding geven. Argyris en Scön laten zien dat wat mensen doen vaak sterk afwijkt van wat ze zeggen.

Espoused theory
Als ze anderen toespreken is dat vanuit hun ‘espoused theory’. De theorie waarmee je voor de dag kunt komen. Die theorie dragen ze uit. Ze praten over integriteit, over openheid en transparantie maar in hun gedrag zie je iets heel anders. Dat komt doordat gedrag gedreven wordt door de ‘theory in use’. Het is een discrepantie die we overal om ons heen kunnen waarnemen. Het vervelende is dat we dat wel bij anderen zien maar er bij onszelf vaak niet bewust van zijn.

Veranderen en  leren
Argyris en Schön benadrukken ook dat je dat niet kunt veranderen door nieuwe theorie toe te voegen . Je kunt het alleen veranderen door erover in gesprek te gaan. Door mensen te helpen zich bewust te worden van hun theory in use of hun  mentale kaart. Dat lukt door vragen te stellen door feedback te geven en door te reflecteren.

Veilig
En dat lukt alleen in een omgeving die veilig is. Leidinggevenden kunnen hun medewerkers daarin steunen door die veiligheid te bieden en reflectie te stimuleren, door vragen te stellen en door op een passende manier feedback te geven . Als mensen hun theory in use, hun mentale kaart of mentale model kennen, kunnen ze het bijstellen.
Manon Ruijters hoogleraar aan de VU schrijft daar ook over als ze het heeft over professionele identiteit.

Onze trainingen
In onze trainingen besteden wij uitgebreid aandacht aan die reflectie  zodat deelnemers maar ook wij als trainers ons steeds beter bewust worden van ons mentale model en we door de dialogen daarover onze mentale kaart effectiever kunnen maken.

Coachend leiderschap
Tolstoj laat in Anna Karenina heel mooi zien hoe mentale kaarten werken . Soms wil je de hoofpersonen toeroepen dat ze een verkeerde conclusie trekken. Bij personages uit een boek lukt dat alleen niet. Je kunt er geen dialoog over voeren. Je merkt in het boek ook hoe personen steeds op zoek zijn naar iemand met wie ze over hun mentale kaart kunnen praten en hoe moeilijk het is om daar een goede gesprekspartner voor te vinden, iemand, die kan luisteren en die je vertrouwd.
Die persoon is nodig om een dialoog mee te kunnen voeren en om feedback te vragen.  In leiderschapsontwikkeling is dat ook erg belangrijk. Wij noemen dat coachend leiderschap.

Wil je hierover of over iets anders verder praten bel me dan 0622995926 of mail dirkboersma@excellentleiderschap.nl of één van mijn collega’s