De ontwikkeling naar coachend leiderschap

Een andere stijl van leiderschap
Eind 2019 verscheen in de Harvard Business Review een uitgebreid artikel van Herminia Ibarra en Anne Scoular. In het artikel wordt uiteengezet waarom een manager gebruik moet maken van coachvaardigheden. In deze tijd, waarin sprake is van snelle, disruptieve veranderingen, worden bedrijven zich ervan bewust dat je van managers niet langer alle antwoorden kunt verwachten en dat een stijl waarin opdracht en controle centraal staan niet langer effectief is, zo schrijven beide leiderschapsexperts in dat artikel. Wat vroeger werkte, is geen garantie dat het nu werkt, en het is voor managers onmogelijk om alle antwoorden te hebben.

Bijzonder
Het is bijzonder om me te realiseren dat Willem Verhoeven, vriend en collega, dat dertig jaar geleden al schreef in zijn eerste boek ’Managen zonder hiërarchie’  en dat we daar, voor het schrijven van dat boek, veel samen over spraken. De eerste druk van dat boek verscheen in 1991, de tweede in 1992 en de derde en laatste in 1999. Dat betekende niet dat er toen veel veranderd was in organisaties, maar wel dat er beweging was.

Radicaal anders
Dat wordt bevestigd in het artikel The Leader as a Coach. Ibarra en Scoular zien dat bedrijven zich nu wegbewegen van de traditionele stijl van leidinggeven om een antwoord te kunnen geven op de uitdagingen van deze tijd. Deze bedrijven kiezen voor een volkomen andere aanpak. Een aanpak waarbij managers medewerkers ondersteunen en begeleiden in het omgaan met een veranderende omgeving, op een zodanige manier dat nieuwe energie, vernieuwing en betrokkenheid zich kunnen ontwikkelen.

De manager als coach
Dit betekent dat er van de manager een volstrekt andere rol wordt verwacht: de manager moet zich als coach opstellen. Verhoeven schreef dat ook in zijn tweede boek De manager als coach in 1993. Ibarra en Scoular schrijven dat ze die noodzaak tot verandering zien in de bedrijven waar ze komen. De behoefte aan coachend leiderschap neemt sterk toe. Het gaat erom, op alle niveaus, managers de vaardigheden daartoe te laten ontwikkelen. Dat is een dramatische en fundamentele verandering in het leidinggeven, schrijven ze. En het is echt iets anders dan wat consultants in bedrijven doen, die leidinggevenden adviseren over hoe ze hun persoonlijke en professionele vaardigheden moeten ontwikkelen.

En andere denkwijze
Het gaat om een andere denkwijze, om anders kijken naar hiërarchie en het vinden van een aanpak waarmee een lerende organisatie wordt ontwikkeld. Dat is iets waar alle managers en hun medewerkers in moeten worden meegenomen om zo te werken aan een nieuwe cultuur waarin de missie van de organisatie wordt gerealiseerd.

Een effectieve manager stelt vragen in plaats van dat hij of zij antwoorden geeft. Een effectieve manager ondersteunt medewerkers in plaats van ze te beoordelen en faciliteert ontwikkeling in plaats van te vertellen wat er moet gebeuren.

En het is belangrijk je ervan bewust te zijn dat coachen geen welwillende manier van kennisdelen is en ook niet betekent dat je mensen met fluwelen handschoenen aanpakt, zoals Verhoeven zegt. Het is essentieel om vragen te stellen, omdat je met vragen bij de ander inzicht wakker maakt en de ontwikkeling ervan stimuleert.

John Withmore
Ibarra en Scoular verwijzen daarbij naar John Withmore, de man die rond 1991 op bezoek kwam bij Verhoeven in Aarle-Rixtel om met hem van gedachten te wisselen over de ontwikkeling van leiderschap na het schrijven van zijn eerste boek. Dat resulteerde in de opzet van opleidingen voor managers om een coachende stijl onder de knie te krijgen. Opleidingen waarmee we inmiddels veel ervaring hebben opgedaan en die we verder ontwikkeld hebben. Vanaf dat moment werken we ook met het TROA-model, een Nederlandse versie van het GROW-model van Whitmore.

Goed in de vingers
Ibarra en Scoular beschrijven in hun artikel een model waarbij coaching niet in elke situatie bruikbaar is. Wel benadrukken ze dat de non-directieve, coachende aanpak de belangrijkste aanpak is voor managers. Die aanpak moeten ze goed in de vingers hebben voordat ze af en toe een uitstapje kunnen maken naar een andere, meer directieve aanpak.
Verder zeggen de schrijvers dat het ontwikkelen van coachend leidinggevenden niet voldoende is. Er moet een coachende cultuur in de organisatie worden ontwikkeld. Coaching moet een onderdeel zijn van de organisatiecultuur.

Voorbeelden
Als voorbeeld van een organisatie waar dat het geval is, laten ze zien hoe de Internationale Law firm Allen & Overy dat bewerkstelligde. De top van de organisatie benadrukte het belang van goede gesprekken met medewerkers en er werd gewerkt aan het verwerven van de vaardigheden die daarvoor nodig zijn.
Er wordt ook een ander voorbeeld genoemd, namelijk Microsoft, waar Satya Nadella een grote verandering teweegbracht. Herminia Ibarra schreef daar een uitgebreide casestudy over. Daarin kun je lezen wat de aanpak van Nadella was. Collega’s op alle niveaus prijzen zijn vermogen om te luisteren.

Mensen aan de top
Het gedrag van mensen aan de top is essentieel. Ibarra en Scoular refereren aan onderzoek waaruit blijkt dat medewerkers, zeker als ze wat onzeker zijn, graag het gedrag van hun leidinggevenden kopiëren. Als ze zien dat leidinggevenden leren en ontwikkelen belangrijk vinden, nemen ze dat gemakkelijk over. Ibarra zag hoe de revival van Microsoft vanuit het management werd ontwikkeld.

Wij hebben soortgelijke ervaringen in organisaties waar wij voor mochten werken. Een van die organisaties inmiddels al jaren tot de best presterende organisaties in haar branche. Het is bijzonder om te constateren dat wij al dertig jaar geleden begonnen zijn met het uitdragen van en het trainen in coachend leiderschap, en dat dat zich nu op bredere schaal begint te ontwikkelen.

Dit onderwerp komt ook aan de orde in onze trainingen Coachend Leiderschap en Excellent Leiderschap. Van beide trainingen begint binnenkort weer een nieuwe editie. Misschien ken je iemand voor wie deze trainingen interessant kunnen zijn. Voor meer informatie en aanvangsdata kun je terecht op onze website: www.excellentleiderschap.nl/opleiding-en-training