Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Wat doet de wet van de cognitieve dissonantie met jou?

14 november 2022, gepubliceerd door dirk boersma

De weg kennen
Zo nu en dan hebben wij een vergadering in Amsterdam. Daarvoor moeten we in een bedrijfsverzamelgebouw aan de Weteringschans zijn. Meestal vergaderen we daar vroeg in de  ochtend en ik vertrek dan vroeg van huis  zodat ik op mijn gemak vaan het centraal station naar de weteringschans kan lopen. Ik heb in Amsterdam op de middelbare school gezeten en ook de eerste drie jaar van mijn studie Andragologie  heb ik in Amsterdam gedaan aan de UVA en ik denk dat ik redelijk bekend ben in Amsterdam. Ik vind het ook leuk om elke keer een andere route te nemen naar het kantoor aan de Weteringschans eigenlijk gelegen aan het Weteringcircuit.
Zo ook vrijdag 4 november. Ik koos ditmaal voor een route langs de Amstel waar ik moeders met elektrische fietsen en kinderen op de fiets naast hun bakfiets tegen hoge bruggen op zag zwoegen om zich vervolgens met hun kind met ware doodsverachting  weer van de brug af naar beneden te storten. Het was mooi weer en het was mooi om aan de andere kant van de Amstel de Hermitage en Carré te zien liggen.

Een Albert Heijn
Bij de brug over de Amstel , sloeg ik de Sarphatistraat in  en niet lang daarna kwam ik bij een groot plantsoen. Aan de noordzijde van dat plantsoen  zag ik en supermarkt van Albert Heijn. Daar moest ik zijn  want het bedrijfs verzamelpand  war we altijd vergaderen ligt naast een Albert Heijn  en ligt aan een plantsoen. Dus ik liep door het plantsoen naar die Albert Heijn in de vaste overtuiging dat ik daar de entree zou vinden van het bedrijfsverzamelpand  waar wij vergaderen. Ik was nog ruim op tijd en besloot voor het kantoor op mijn vergadering te wachten. Het viel me op dat de Albert Heijn wat kleiner was dan ik in mijn hoofd had  en ook de ingang  van het kantoor bleek links van de Albert Heijn te liggen terwijl ik meende dat die ingang aan de rechterkant was. Ik was nog ruim op tijd , ik wachtte en wachtte maar er kwam niemand. Ja er kwamen wel verschillende mensen die in het bedrijfsverzamelpand moesten zijn. De tijd ging in de richting van onze begintijd. Zouden ze misschien al binnen zitten?

Andy
Ik besloot met andere mensen, die naar binnen gingen naar binnen te gaan. Ik vroeg toestemming aan een jonge man en een jonge dame  om mee te lopen  en ze hielden de deur voor me open. Ik miste de balie, die ik mij van eerdere bezoeken meende te herinneren en vroeg naar de trap waarmee ik de tweede verdieping kon bereiken. De jongeman vroeg waar ik zijn moest. ‘Bij Andy’zei ik en die zit op de tweede verdieping. ‘Ik ken geen Andy’zei de jonge man laten we dus maar naar de vierde verdieping gaan, naar de receptie. Dat is toch anders dan de vorige keren  dacht ik en ik stapte in de lift naar de vierde verdieping naar de receptie. In de lift naar de vierde verdieping gaf ik de jongeman, die mij meenam nog wat toelichting op mijn geplande ontmoeting met Andy. Hij keek mij niet begrijpend aan  en maakte duidelijk dat het bedrijf waar hij werkte en waarvan de receptie op de vierde verdieping zat, recent het hele kantoor in gebruik had genomen. Het bedrijf waar Andy werkte kende hij niet. IK benadrukte dat ik op de Weteringschans moest zijn. ‘Dan zit je helemaal verkeerd’
zei de jongeman.

Frederiksplein
Dit is het Frederiksplein. De Weteringschans is en stukje verderop hij liet het me zien op zijn mobiele telefoon. Ja, dat wist ik ook wel. Het Fredriksplein en de Weteringschans bevinden zich in elkaars nabijheid. Snel verliet ik het pand, stak het plein over en liep een klein stukje verder door de Sarphatistraat en zo stond ik snel op de Weteringschans en zag aan de andere kant van het plantsoen de Albert Heijn liggen. Dichterbij gekomen zag ik ook  het bedrijfsverzamelpand, dat bevond zich rechts van de Albert Heijn. Het duurde niet lang en ik was op de juiste plaats. Er was in dit bedrijfsverzamelpand inderdaad een receptie in de entree en het kantoor van Andy was op de tweede verdieping.

Leon Festinger
Wat mij overkwam was een prachtig voor beeld van de wet  van de cognitieve dissonantie een wet van Leon Festinger, zoals hij deze noteerde in zijn boek  ‘ A theory of Conitive Dissonance’  in 1957.
In wat ik deed wordt heel duidelijk dat ik mijn waarnemingen kloppend maakte met wat ik wilde waarnemen en dat ik op basis daarvan tot een verkeerd besluit kwam.
Onderzoekers zoals de psycholoog  Harmon Jones laten zien hoe vaak dat ieder van ons overkomt, zonder dat we er ons bewust van zijn. Het is dus belangrijk je  er wel bewust van te zijn. Van  hoe die cognitieve dissonantie  bij jou een rol speelt.
Het is een belangrijke reden om ervoor te zorgen dat je mensen om je heen verzamelt, die je durven tegenspreken, die kritisch durven zijn.
Helaas is dat voor veel mensen moeilijk. Er zijn nogal wat leidinggevenden, die graag ja-knikkers om zich heen verzamelen. Maar je merkt ook dat veel medewerkers  het moeilijk vinden hun baas tegen te spreken.

Psychologische veiligheid
Het is daarom belangrijk om als leidinggevende te werken aan psychologische veiligheid zodat mensen hun mond open durven doen. Ook goed waarnemen is iets om aandacht aan te besteden, Met aandacht luisteren, goed waarnemen, lezen en kijken en niet denken ‘Ik wéet het wel ‘
Het is daarom belangrijk om goed waar te nemen, met aandacht luisteren, lezen en kijken en niet denken ‘ik weet het wel’. In mijn tienerjaren gaf mijn vader mij een oefening om met aandacht waar te nemen. Hij vroeg me het aantal lantarenpalen te tellen tussen het huis van mijn vriendin en ons huis. Dat klinkt als een makkelijke opdracht maar het koste mij  erg veel tijd. De afstand, die ik moest afleggen was 1300 meter. Maar het duurde lang voor ik wist hoeveel lantarenpalen ik tegen kwam. Het lukte mij maar moeilijk, die 1300 meter, mijn aandacht bij die lantarenpalen te houden.
In mijn vorige blog schreef ik over het de aanpak die Simon Sinek aanbeveelt bij confronteren en het grote belang van specifiek zijn daarbij. Om specifiek te zijn moet je goed waarnemen. Dat vraagt oefening. Het is de moeite waard je daarin te oefenen als leiding gevende. Het betekent je aandacht ergens bij hebben en houden , we noemen dat mindfull tegenwoordig. Mindfull zijn helpt je ook de negatieve effecten van de wet van de cognitieve dissonantie te beperken.

CEO’s
In de Harvard Business Review van 23 juli 2008 schreef de CEO van Dun&Bradstreet, Jeffrey Stibbel, dat CEO’s  zich voortdurend in situaties bevinden waar de wet van de cognitieve dissonantie op de loer ligt. Als ze een beslissing genomen hebben  proberen ze de werkelijkheid in overeenstemming te brengen met die beslissing. Dat is geen bewust proces maar iets wat in ons onderbewuste gebeurt. Dat is gevaarlijk. Hoewel Stibbel de term psychologische veiligheid  niet gebruikt pleit hij wel voor een werkomgeving waarin fouten gemaakt mogen worden.

Ed Batista
Ook de Stanford docent en executive coach Ed Batista schrijft ( 16 juli 2018) erover  dat CEO’s regelmatig met de spanning tussen verschillende beelden van de werkelijkheid te maken hebben. Aan de ene kant moeten ze geloof in de business laten zien  terwijl ze zich ook bewust moeten zijn van de risico’s en gevaren. De spanning tussen die twee beelden leidt ertoe dat ze doen wat Festinger ontdekte ze gaan de beelden met elkaar in overeenstemming brengen. Batista praat hier voor de grap over cognitieve schizophrenie.

Adviezen
Batista stelt dat je als leiding gevende je bewust moet zijn dat je in dit soort situaties terecht komt. En, zegt Batista, het  is belangrijk dat je met die gevoelens van ongemak om leert gaan. Zorg voor tijd voor reflectie en wees daarin streng voor jezelf blokkeer die tijd in je agenda. Zorg dat je die momenten echt pakt.
Gebruik die momenten om te mediteren om een dagboek bij te houden om te reflecteren, zorg voor voldoende slaap, wandel, fiets , loop hard zorg dat je voldoende beweging krijgt.
Praat erover met mensen die je vertrouwd. Hoewel Batista het niet benoemt  kan het hebben van holding space  hier erg zinvol in zijn.

Wordt je bewust
Uit de ervaring, die ik aan het begin van deze blog beschrijf wordt duidelijk dat de wet van Festinger  niet het resultaat is van een bewust proces. Het gaat vanzelf. Het is belangrijk  snel te ontdekken dat het gebeurt want dan kun je er wat aan doen. Je beeld van de werkelijkheid verbetert en daardoor zullen de keuzes die je maakt ook beter worden en effectiever zijn.
Gelukkig voorkwam  mijn interactie met de jonge man dat ik maar vijf minuten te laat bij mijn vergadering kwam

.Dit onderwerp komt ook aan de orde in onze trainingen Coachend Leiderschap en Excellent Leiderschap. Van beide trainingen begint binnenkort weer een nieuwe editie. Misschien ken je iemand voor wie deze trainingen interessant kunnen zijn. Voor meer informatie en aanvangsdata kun je terecht op onze website https://www.excellentleiderschap.nl/opleiding-en-training/”

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063