Ondernemer?

Veel organisaties verwachten ondernemerschap van hun medewerkers. Tegelijkertijd doen ze vaak erg hun best alles onder controle te houden.

Hype
Ongeveer twintig jaar geleden was er een hype: zelfsturende teams. Boeken, seminars, er werd van alles georganiseerd om het nut ervan onder de aandacht van leidinggevenden te brengen. Bij de organisatie waar ik toen werkte vond het weerklank. Een aantal leidinggevenden werd enthousiast en stond dan ook regelmatig bij mij op de kamer om er een boom over op te zetten. Wat mij opviel en wat ik ook steeds bleef herhalen was dat zelfsturende teams geen middel zijn om de leidinggevende van diens verantwoordelijkheid te verlossen. Soms tot enige teleurstelling bij mijn gesprekspartners. Gelijktijdig en in lijn met de hype werd er nagedacht over de kerncompetenties van medewerkers, en een daarvan was ondernemerschap. Deze kwam in het lijstje.

Ondernemer zijn
Medewerkers moesten van nu af ondernemer zijn. Goed bedoeld maar niet goed begrepen. Een ondernemer is in mijn beleving iemand die voor eigen rekening en risico werkt. Dat gaat niet goed samen met werken in dienstverband binnen een organisatie die bol stond van de regelgeving, procedures en protocollen. Ondernemend handelen is iets geheel anders. Dat houdt in dat je kansen ziet en benoemt, initiatieven neemt, niet afwacht tot je een opdracht krijgt. Dat kan heel goed als je in dienstverband werkt. Maar dan moet je wel de ruimte daarvoor krijgen.

Communiceren
We hadden een aantal jaren een algemeen directeur gehad die dat begreep. Die was iedere dag ergens op de werkvloer te vinden, vragen stellend, luisterend, ideeën stimulerend. Dat heeft ertoe geleid dat uit soms onverwachte hoek ideeën op tafel kwamen die ook daadwerkelijk gerealiseerd werden en in flinke mate bijdroegen aan waar de organisatie voor stond. Zijn opvolger was veel meer beheersmatig ingesteld, en dat vond ik jammer. Het ondernemend durven zijn werd bemoeilijkt door minder contact met de mensen, minder idee wat er leefde.

Reactief
Als ik nu om  mij heen kijk zie ik iets soortgelijks. Organisaties hebben het vaak moeilijk, al zijn er gelukkig ook die zeer succesvol zijn. De economische situatie leidt tot bezuiniging, tot kostenmanagement, tot steeds meer snijden in de organisatie. De blik wordt naar binnen gericht, er wordt reactief gehandeld, financiën komen voorop te staan. Daar worden veel medewerkers niet gelukkig van.
Tegelijkertijd vragen diezelfde organisaties meer inzet van hun medewerkers, valt de term ondernemer zijn steeds vaker als toverwoord voor het voortbestaan.
Hoeveel energie gaat er zitten in het vinden van nog meer kostenbesparingen? En wie spendeert die energie? Ik vermoed veel, en vooral de energie van managers hoog in de organisatie die hun midden- en lager kader er met de kaasschaaf op uit sturen.
En hoeveel energie gaat er zitten in het vinden van kansen? Wie praat er met de medewerkers die in het veld staan? Welke stimulans krijgen die om mee te denken?

Durven
Ik denk dat een organisatie niet ondernemender kan zijn dan dat de medewerkers ondernemend zijn. Juist in deze economisch niet gemakkelijke tijden is het essentieel om het volle potentieel in een organisatie naar boven te halen. Dat lukt niet van achter de directietafel. Dat vraagt om communiceren met de medewerkers, hen aan het werk zetten met enerzijds de vraag waar efficiënter gewerkt kan worden, en anderzijds hen aan het werk zetten met de vraag waar mogelijkheden liggen om klanten, werk binnen te halen, welke producten of diensten toegevoegd kunnen worden. Medewerkers kunnen, denk ik, alleen maar ondernemend handelen als de leidinggevenden dat ook aandurven, als die ophouden met in termen van beheersing en controle te denken. Als ze open durven staan voor het onbekende, als ze risico’s niet uit de weg gaan. De organisaties die nu succesvol zijn voldoen vrijwel allemaal aan dit beginsel. Hoe zit het met jouw organisatie? Hoe ondernemend is die, en jouw medewerkers?