Leiders, geboren of gemaakt?

Je hoort mensen wel eens van iemand zeggen: 'Hij is een echte leider'. Blijkbaar bestaat de opvatting dat er een set van competenties is die iemand tot een echte leider maken. Velen beschouwen leiderschap nog als een universele bekwaamheid die zich in alle situaties manifesteert. Dat daar enige vraagtekens bij te zetten zijn illustreert het recente aftreden van Job Cohen als leider van de Partij van de Arbeid.

In die hoedanigheid vindt hij van zichzelf dat hij gefaald heeft en dat zijn velen het met hem eens. Is hij nou ineens een minder goede leider? We herinneren hem nog als burgemeester van Amsterdam. Hij werd door vriend en vijand geroemd voor de wijze waarop hij deze moeilijke klus klaarde. Hij werd naar Den Haag gehaald, want als iemand als premier een kabinet zou kunnen leiden, dan was hij het wel. Ik heb er ook alle vertrouwen in dat hij dat als een ‘vader des vaderlands’ gedaan zou hebben.

Maar ja, oppositie voeren met de PVV tegenover je is andere koek. Ik herinner me nog een uitzending op TV waar een PVV-er hem recht in zijn gezicht op een grofstoffelijke manier zat te schofferen en te beledigen. Wat een zelfbeheersing legde Cohen aan de dag. Grote klasse. Dat hij in een cultuur van straatvechters niet gedijt, is evident. Daar staat hij ver boven.

Leiderschap is geen universele bekwaamheid. De situatie moet ook een beetje op je lijf geschreven zijn. Ik sta bekend als een pionier, iemand die vanuit het niets iets tot stand brengt. In een ongestructureerde situatie ben ik helemaal in mijn element. Daarentegen ben ik geen afmaker. Als ik mijn vrouw Anita niet gehad had, dan was er van al onze bedrijven niks terecht gekomen. Zij zorgde uiteindelijk dat alles goed geregeld werd. Daar staat mijn hoofd niet naar. Dan ben ik alweer met iets nieuws bezig. Nou kun je jezelf ook wel forceren om een kwaliteit te laten zien die je normaal gesproken niet ligt. Ik heb twintig jaar geleden met mijn oude baas van PTT-Telecom en een whizzkid een bedrijf opgericht in telecommunicatieadvisering. Als wij met zijn drieën bij elkaar zaten, vlogen de ideeën over tafel, elke week opnieuw. We bleven maar generen en verzuimden een paar ideeën zo ver uit te werken dat we er ook geld mee konden verdienen. Op een gegeven moment heb ik gezegd: ‘Kom jongens, nou werken we één idee zo ver uit dat we er de markt mee op kunnen, en als dat loopt, dan werken we een volgende uit. We houden even op met nieuwe ideeën genereren.’

Ik heb toen de rol van bewaker op me genomen. Ik moest me in die rol ontzettend forceren, maar ik heb het wel gedaan. Korte tijd daarna hadden we de dienst TeleSave uitgewerkt. Een quick scan voor bedrijven om op basis van ‘no cure no pay’ hun telecommunicatie door te lichten om tot besparingen te komen. Bedrijven konden bij deze dienst alleen maar winnen. Het verkopen daarvan ging dan ook heel voorspoedig. Daarmee legden we de basis voor wat nu een succesvol bedrijf is.

Ik heb in dat bedrijf aldus een tijdje een leiderschapsrol vervuld die mij niet op het lijf geschreven was. Enige tijd kon ik dat wel volhouden, maar ik weet zeker dat ik dat geen jaren volgehouden zou hebben. Uiteindelijk is het toch beter om te zoeken naar een biotoop die bij jou past, in plaats van jezelf aan te passen aan de biotoop.