Het belang van vertrouwen

Een incident
Enige tijd geleden stond er op een openbare parkeerplaats in de buurt van mijn huis een auto met een draaiende motor. Het was een vrij mooie auto, een Volvo of zoiets. De deur van de auto was niet op slot. Toen ik er langs kwam arriveerde er net een politieauto met twee agenten erin. Ze onderzochten de auto van buiten en van binnen. Inmiddels hadden zich ook een aantal kijkers om de de auto en de agenten verzameld. Ik was er daar één van. Ik merkte dat de auto door de omstanders in verband gebracht werd met iets crimineels. Een inbraak of een diefstal en er werd al druk gespeculeerd over wie de dader zou kunnen zijn. Dat wil zeggen, er werden categorieën potentiële daders genoemd. Niet dat iemand iets gezien had, maar dat deed er kennelijk niet toe. De overtuigingen waren erg krachtig. Het moesten wel mensen zijn die hier eigenlijk niet hoorden. Ze kwamen vast en zeker uit Oost Europa of uit Noord Afrika, want die mensen waren niet te vertrouwen. De omstanders waren het er snel over eens en trachtten de agenten van hun bevindingen op de hoogte te brengen. Die luisterden even beleefd maar gingen rustig door met hun onderzoek. Ze hadden op basis van het kenteken inmiddels ontdekt waar de auto geregistreerd was.

Wantrouwen
Het viel me op hoe snel wantrouwen om zich heen grijpt, hoe makkelijk het vuurtje van wantrouwen aangestoken kan worden en hoe makkelijk het voortwoekert. Je ziet datzelfde op plaatsten waar bevolkingsgroepen elkaar in de haren vliegen. Uit de Indonesische situatie weet ik dat er mensen zijn die belang, vaak financieel belang, hebben bij dat wantrouwen. Zij varen wel bij chaos en zorgen ervoor dat het vuurtje van het wantrouwen blijft branden. In 1998 waren er in Jakarta, waar ik toen woonde, hevige rellen. Er werden winkels geplunderd en in brand gestoken en mensen van bepaalde bevolkingsgroepen waren hun leven niet zeker. Van mensen die getroffen werden hoorde ik hoe het bij hun gegaan was. Hoe mensen van het platteland met vrachtauto’s waren aangevoerd. Hoe die met stenen waren gaan gooien onder het slaken van beledigende kreten naar een bepaalde bevolkingsgroep toe. En hoe ze weer opgehaald werden zodra het daar uit de hand begon te lopen, om elders hun acties te herhalen. In mijn blog van gisteren schreef ik over eenheid in verscheidenheid. En door wantrouwen op te roepen bleef er toen, daar, van die eenheid weinig over. En de leiders die voor het vertrouwen moesten zorgen waren in geen velden of wegen te bekennen.

Leiders
Juist de leiders die anderen de schuld gaven en zo het wantrouwen aanwakkerden waren volop actief. Helaas kom je dat in organisaties ook tegen. We lezen over een angstklimaat in organisaties. En in sommige organisaties was ik er van nabij bij betrokken. Het is het ergste als de leiding van zo’n organisatie partij wordt in het doen groeien en ontwikkelen van dat wantrouwen. Dan kan er op een gegeven moment sprake zijn van medewerkers die zich van het leven beroven, zoals Arthur Gottlieb deed. Overigens is pesten ook een belangrijk aspect van wantrouwen op de werkplek.

We weten beter
Er zijn nog altijd leidinggevenden,die denken dat hun mensen de kantjes eraf lopen, alleen aan zichzelf denken, alleen voor het geld werken, liever lui zij dan moe en nog veel meer. En dat terwijl onderzoekers als Teresa Amabile , Mihaly Csikszentmihalyi en Martin Seligman maar ook Carol Dweck, al uitgebreid met hun onderzoeken lieten zien dat juist vertrouwen belangrijk is voor het bereiken van goede resultaten. Professor Paul J. Zak van Claremont Graduate University schrijft in de Harvard Business Review dat vertrouwen een essentiële voorwaarde is als je met mensen goede resultaten wilt behalen. En dat is universeel. Hij deed zijn neuro-wetenschappelijk onderzoek zelfs tot in de oerwouden van Papoea en hij vond overal hetzelfde.

Cultuur van vertrouwen
Het is noodzakelijk om te werken aan een cultuur van vertrouwen in je bedrijf. En dat is iets waar je als leidinggevende aan moet en kunt werken. Het is niet iets wat je eist van medewerkers, maar wat groeit als je het zelf geeft. Dat doe je door excellentie te erkennen, niet door mensen klein te houden. Door voor redelijke uitdagingen te zorgen, geen onhaalbare targets op te leggen en ook niet de boel maar te laten waaien. Door mensen de ruimte te bieden hun eigen werk vorm te geven, door mensen ook hun eigen baan te laten vorm geven. Dus geen van boven opgelegde functie of taakomschrijvingen. Door informatie breed te delen, door aandacht te besteden aan het ontwikkelen van relaties tussen mensen. Door mensen de kans te geven als totale mens te groeien, door als leider kwetsbaarheid te tonen. Een leider met zelfvertrouwen durft kwetsbaar te zijn. Het zorgt ervoor dat mensen vertrouwen krijgen.
Zak heeft wetenschappelijk aangetoond dat vertrouwen erg belangrijk is voor de ontwikkeling van organisaties, maar ook van de samenleving als geheel. Hoe ga jij die kennis gebruiken?