Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Eenheid in verscheidenheid

29 maart 2017, gepubliceerd door Dirk Boersma

Een tekst
In het wapen van het land Indonesië staat een  grote roofvogel die een lint in zijn klauwen houdt. Op dat lint staat een tekst: “Bhineka Tunggal Ika” Het is een tekst, die uit het Sanskriet afkomstig is en die voorkomt in een oud Javaans heldendicht, de Kakawin Sutasoma. Het kan vertaald worden in: “in stukken en toch één geheel”. In het heldendicht gaat het erom dat de leer van Shiva en de leer van Boeddha niet in een rangorde geplaatst kunnen worden. In de originele tekst staat: Er wordt gezegd dat de bekende Boeddha en de bekende Shiva twee verschillende substanties zijn. Ze zijn inderdaad verschillend, maar hoe kan je in één blik hun verschillen herkennen als de waarheid van Jina (Boeddha) en de waarheid van Shiva één zijn. Ze zijn inderdaad verschillend, maar ze hebben hetzelfde karakter want er is maar één waarheid.

Een jonge prins
Het hele gedicht is veel uitgebreider. Het vertelt het verhaal van een jonge prins, die na tal van omzwervingen  en het overwinnen van moeilijke situaties uiteindelijk koning wordt. Het heldendicht werd geschreven in de tweede helft van de veertiende eeuw. In de periode dat het koninkrijk Majapahit, een oud Javaans koninkrijk, op haar hoogtepunt was  en de macht had over grote delen van zuid-oost Azië. Het was een periode waarin zowel het hindoeïsme als het boeddhisme zich verspreid  hadden in dat koninkrijk. Een bijzonder detail is dat dit heldendicht, het enige is wat echt vanuit het boeddhisme geschreven is, juist  op het hindoeïstische Bali overleefd heeft, en nog steeds opgevoerd wordt. Op Java is het maar heel beperkt teruggevonden.

Grondwet
Het was voor de grondleggers van het moderne Indonesië heel belangrijk om die tekst :eenheid in verscheidenheid” in de grondwet op te nemen.  De eerste president Soekarno heeft zich daar persoonlijk druk over gemaakt en in diverse toespraken benadrukt hoe belangrijk dit uitgangspunt was. Ook andere voorlieden uit die eerste periode van de republiek hebben het belang ervan benadrukt. Een van de eerste ministers benadrukt de metafoor dat je met zoveel verschillende bloemen juist de mooiste boeketten krijgt.

Veel verschillen
En Indonesië kent veel verschillen. Veel verschillende bevolkingsgroepen, veel verschillende culturen, veel verschillende geloven. En het is heel bijzonder dat in de bijna 75 jaar dat de republiek nu bestaat men erin geslaagd is het aantal confrontaties tussen al die groepen te beperken. Natuurlijk gebeurt er wel eens wat. Maar als je globaal kijkt naar de jongste geschiedenis, dan is er een opzienbarende prestatie geleverd. Een prestatie die hoge eisen stelt aan leiderschap. In dat kader is het interessant dat een heldendicht als Kakawin Sutasoma nog steeds uitgevoerd wordt in deze tijd en dat publiek nauw betrokken is bij zo’n uitvoering. Zo blijft de gedachte “eenheid in verscheidenheid” levend.

Diversiteit
De huidige president Jokowi benadrukt, net als de eerste president, ook het belang van dit motto. Het is een pleidooi voor diversiteit en een oproep open te staan voor diversiteit. Het is bijzonder om te zien dat diversiteit nog zo moeilijk op gang komt in onze moderne westerse wereld. Ondanks het feit dat diverse onderzoeken laten zien dat diversiteit goed is voor bedrijfsresultaten en dat ook de samenleving baat heeft bij diversiteit.

Twee polen
Eenheid in verscheidenheid kent twee polen, de eigenheid van de delen en de eigenheid van het geheel. Het is voor mensen die leiding geven van groot belang ervoor te zorgen dat er niet doorgeslagen wordt naar één van beide polen, maar ervoor te zorgen dat ze met elkaar verbonden blijven. Dat is een uitdaging, die ook zichtbaar wordt in processen rond zelfsturing en zelforganisatie. Willem Verhoeven noemt dat vorm geven aan wederzijdse afhankelijkheid. Daarbij mogen verschillen erkend en gezien worden, maar er mag niet uit het oog verloren worden dat we bij elkaar horen. De grondwet van Indonesië is op die gedachte gebaseerd. Niet op de vrijheid van meningsuiting, maar op het bij elkaar horen en het elkaar ook de ruimte geven.

Abdurahman Wahid
Mensen die leiding geven hebben daar een belangrijke rol in. Het was voor mij bijzonder om te zien hoe de voorman van de grootste islamitische organisatie, Abdurahman Wahid, in de laatste jaren van het dictatorschap van Soeharto zich elke keer publiekelijk ontfermde over de mensen die door het regiem in een kwaad daglicht werden gesteld. Hij ging juist bij die politieke tegenstanders van het regiem op bezoek en liet zich met die mensen op de foto zetten. Zo dat iedereen het zag. Toen president Soeharto echter buitenspel gezet was en het volk om zijn hoofd vroeg, ging hij hem op bezoek en zag je hem bij zijn voormalige vervolger op bezoek.

Afgezet
In  1999 werd hij president, op die plaats bleek hij helaas te kwetsbaar en in 2002 werd hij afgezet door het parlement omdat hij volgens zijn vijanden niet meer helder kon denken. Hij was blind en zat in een rolstoel. Toen hij in 2001 zijn presidentschap kwijtraakte zei hij dat hem dat niets kon schelen, maar dat hij zich wel zorgen maakte over de 27 opnames van Beethovens negende symfonie, die hij was kwijtgeraakt.

Plicht
Volgens Wahid was het de plicht van een islamiet  op te komen voor democratie. De Koran gaat over erbij horen, tolerantie en gemeenschap, stelde hij elke keer weer. Wahid, die veel talen sprak waaronder vloeiend Nederlands en Arabisch, had theologie gestudeerd in Cairo, maar hij was de Kakawin Sutasoma niet vergeten. Hij liet in zijn leven zien hoe je vredig met elkaar kunt samenleven en wat de betekenis is van eenheid in verscheidenheid. Het is van groot belang dat mensen die leiding geven leren vanuit dat principe te leven

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063