Cynisme wat doe je ermee?

Dat wordt toch niks
‘Dat wordt toch niks’ of ‘dat hebben we al zo vaak gehoord of geprobeerd, of dit zal wel net zo aflopen als de vorige keren. Het zijn uitspraken die je regelmatig kunt horen als je begint met een programma om een organisatie effectiever, klantvriendelijker of innovatiever te maken. Ik heb ook wel eens met managers te maken, die zich in dat soort termen over medewerkers horen. Zo hoorde ik recent nog een leidinggevende zeggen dat zijn medewerkers ‘bagger’ waren. Het zijn allemaal uitingen van cynisme.

Cynisme
Cynisme betekent zoveel als een houding die ongeloof toont in de waarden of goede bedoelingen van de mensen. Die houding wordt met bittere of wrede spot geuit. Bij cynisme ligt de nadruk op de afwijzende houding van de persoon die het uit. Publiciste Maria Popova schrijft in een recente blog dat ze zich zorgen maakt over het feit dat cynisme vaak wordt gezien als een kritische houding ( en een kritische houding wordt positief beoordeeld). Ze is het daar hartgrondig mee oneens en besteedt er in haar blog uitgebreid aandacht aan.

Roosevelt
Ze grijpt daarbij terug op wat Theodoor Roosevelt de 26^e president van de USA naar voren bracht in zijn beroemde toespraak aan de Sorbonne in Parijs op 23 april 1910. Een toespraak die de titel kreeg van ‘Burger in een republiek’. In die toespraak hekelde Roosevelt het cynisme wat hij veel om zich heen waarnam. Hij noemt het de meest armoedige manier om het leven tegemoet te treden. Hij heeft geen goed woord over voor mensen die ideeën of werk van een ander afbreken zonder zelf ook maar één poging te doen om iets op te bouwen, te ontwikkelen of iets neer te zetten. Roosevelt ziet die houding als een teken van slapheid, van gebrek aan moed om een situatie onder ogen te zien en zaken aan te pakken ook al lijken ze erg ingewikkeld. Het is een uiterst gemakzuchtige en luie houding zegt hij.

Niet de cynicus
Het zijn niet de cynicus en de criticus, die onze lof verdienen maar degene  die de confrontatie aangaat, die probeert, die mislukt en het weer probeert, die soms kleine stapjes voorwaarts zet. De mensen, die zich inzetten, die volhouden, die zich niet uit het veld laten slaan.Mensen die gaan voor de dood of de gladiolen. En de mensen die daar cynisch over zijn die alleen maar kunnen aanwijzen wat niet deugt, dat zijn de mensen, die niets tot stand brengen.

Taakonvolwassen
Roosevelt sprak zijn beroemd geworden rede uit in 2010. Het is een rede die een nauwe relatie heeft met die andere beroemde rede van John F Kennedy, die in 1961 zei: ‘vraag niet wat je land voor jou kan doen maar vraag wat kan ik voor mijn land doen’. De houding wat kan mijn land voor mij doen leidt al gauw tot een cynische opstelling en brengt vervolgens voor niemand veel goeds. Om met Herschi en Blanchard te spreken het is een houding die gekenmerkt wordt door taakonvolwassenheid. Herschi en Blanchard stellen dat die houding om directief leiderschap vraagt.
Negatieve spiraal
Het lijkt er echter op dat je daarmee in een negatieve spiraal terecht komt. Zulk directief leiderschap nodigt heel gemakkelijk uit tot cynische reacties. De tijd dat Roosevelt zijn rede uitsprak was de tijd dat het scientific managent vorm kreeg. Weber, Taylor en Fayol en anderen timmerden aan de weg met hun ideeën over het inrichten van organisaties, het invoeren van arbeidsdeling, het scheiden van denken en doen. Hun ideeën werden ook op grote schaal toegepast onder andere in de auto industrie. Het zijn ideeën die tot taakonvolwassenheid leiden.

Follet
Maar er was ook een andere denker over het inrichten van organisaties en het leiderschap daarbinnen. Die ander was Mary Parker Follet en het bijzondere is dat zij door president Roosevelt werd aangetrokken als adviseur. Follet zag in haar praktijd als sociaal werker de wederzijdse invloed van individuele mensen en de samenleving op elkaar. Ze zag hoe de samenleving en de inrichting ervan ervoor zorgde dat de mensen zich machteloos voelden.

Samen
Follet ontwikkelde daarop het idee van macht met mensen in plaats van macht over mensen. En zodra mensen het gevoel hebben dat ze geen speelbal zijn maar actief mee kunnen sturen, mee kunnen denken en mee kunnen praten verdwijnt ook hun cynische houding. Als ze geen speelbal meer zijn maar mee de bal kunnen spelen worden ze actiever en meer betrokken.

Echte leider
De echte leider zorgt ervoor dat er echt samen gewerkt kan worden. In de tijd dat Follet haar ideeën ontwikkelde en uitdroeg werden ze verworpen door aan Harvard opgeleide mannen. Het was  daarom heel opvallend dat president Roosevelt wel iets in haar ideeën zag. Hoewel ik het nergens kon vinden zou het mij niet verbazen als Roosevelt gezien heeft dat het een effectief antwoord is op het door hem zo bekritiseerde cynisme. Tegen mensen roepen dat je hun cynisme veroordeeld en dat ze een andere opstelling moeten aannemen helpt niet.

Wat helpt
Wat wel helpt en dat zag Roosevelt in het werk van Follet, is mensen actief betrekken. Dat is geen kwestie van het een keer zeggen . Het om er elke dag actief mee bezig te zijn vanuit de basis houding dat je mensen serieus neemt en dat je gelooft dat ze het beste uit zichzelf kunnen en willen halen.
Als je last hebt van mensen die cynisch zijn dan kun je boos op ze worden, je kunt ze afschrijven. Je kunt reageren met je eigen cynisme. Maar als je wilt dat er iets verandert dan kun je het beste proberen ze te betrekken en niet alleen bij de implementatie maar vanaf het allereerste begin. Als de ideeën gevormd worden. Roosevelt probeerde daar onder andere vorm aan te geven door Follet als adviseur aan te stellen. Hoe ga jij dat aanpakken?

Vind je het leuk hierover of over iets anders verder  te praten bel 0622995926 of mail dirkboersma@excellentleiderschap.nl