Gelijkwaardig of evenwaardig?

Inleiding

In dagblad Trouw van 19 november 2019 staat een interview met de socioloog Kees Vuyk. Het interview heeft als titel ‘We zijn helemaal niet gelijk en dat is niet erg’.  In het artikel heeft Vuyk het over de schaduwkanten van het ‘gelijkheidsideaal’.Vuyk betoogt dat dat gelijkheidsideaal één van de oorzaken is voor het  verdwijnen van de samenhang uit de samenleving.  Willem Verhoeven, onze oud-collega en de man die aan de wieg stond van ‘coachend leiderschap’, zag al 30 jaar geleden dat dat gelijkheidsideaal ons in onze organisaties niet vooruit hielp.

Evenwaardigheid
In zijn boek de ‘Dynamiek van coaching’ kom je bij de tien principes van Coachen als managementstijl het begrip ‘evenwaardigheid’ tegen. In de toelichting schrijft Verhoeven dat evenwaardigheid echt iets anders is als gelijkheid. Mensen zijn niet hetzelfde, ze hebben ieder hun eigen specifieke kwaliteiten. Dat is hetzelfde als hetgeen betoogd wordt door Vuyk. Die verschillen in kwaliteiten mogen we best zien. Maar het is belangrijk je ervan doordrongen te zijn dat je als mens allemaal hetzelfde waard bent.

Broederschap
Het is boeiend om nog eens naar de drie basiselementen van de Franse Revolutie te kijken. Vrijheid, gelijkheid en broederschap. Die evenwaardigheid komt vooral heel sterk in de broederschap naar voren. Broers kunnen wel heel verschillend zijn maar zijn in de ogen van hun ouders allemaal evenveel waard. Daar gaat het om bij evenwaardigheid. Je laat elkaar in je waarde. Concreet betekent dit dat je verschillen erkent. ‘Erkende ongelijkheid’ noemt Willem Verhoeven dat. Maar het betekent ook dat je niet boven de ander opstelt en ook niet onder de ander.

Ieder is z’n waarde
In hun boek ‘Beyond Reason’ maken Harvard hoogleraren Roger Fisher en Daniel Shapiro duidelijk wat voor elke mens in elke relatie belangrijk is. Het gaat om je erkend voelen, verbinding ervaren, autonomie ervaren, in je waardigheid geaccepteerd worden en de rol kunnen spelen die je wilt kunnen spelen. Als mensen dat ervaren, is er een uitstekende basis om goed met elkaar samen te werken schrijven zij.

Status
In deze blog wil ik wat dieper ingaan op wat door Fisher en Shapiro ‘status’wordt genoemd. Eén van de vijf basis behoeften die in een mens te vinden zijn. Toe ik in hun werk het begrip status voor de eerste keer tegen kwam dacht ik; ‘maar dat is toch in tegenspraak met evenwaardigheid’ Status betekent dat je zichtbaar wilt maken hoe je positie ten opzichte van anderen is. Sta je hoger of lager en hoe kun je dat nu combineren met ‘evenwaardigheid’?

Specifieke kwaliteiten
Als je echter dieper ingaat op wat Fisher en Shapiro daar over schrijven blijkt de combinatie toch wel mogelijk, het blijkt zelfs een goede manier om evenwaardigheid beter vorm te geven. Het gaat Fisher cs om de erkenning van je specifieke kwaliteiten. De erkenning voor datgene waar je goed in bent. Dat heeft niets met positie te maken, niet met diploma’s en certificaten maar met iets waar je goed in bent, iets wat je goed kunt. Ze beginnen hun hoofdstuk over status in het boek ‘Beyond reason’ over een bekend fenomeen de relatie tussen dokters en verpleegkundigen. We zagen dat fenomeen een paar jaar geleden terug in een discussie in de Nederlandse politiek, toe de minister met een wet alleen  nog maar gediplomeerde verpleegkundigen tot regie functies in de zorg wilde toelaten en daarmee met één pennestreek de ‘status van verpleegkundigen, zonder diploma maar met vaardigheden, op basis van jarenlange ervaring, ontkende.

Boosheid en teleurstelling
Je minder gewaardeerd voelen  leidt tot makkelijk tot teleurstelling of boosheid en tot afhankelijk of juist recalcitrant gedrag. Om die reden is het in organisaties erg belangrijk om juist voor die evenwaardigheid te zorgen, om je ook als je manager bent niet als betweter op te stellen. Maar iedereen de ruimte te geven om de eigen kwaliteiten zo goed mogelijk in te zetten. Om dat succesvol te kunnen doen is het belangrijk om goed te luisteren, om actief te luisteren zodat je de mensen om je heen goed begrijpt.

Oordelen
Het is ook belangrijk om je te onthouden van oordelen. Door een oordeel over iemand uit te spreken stel je je automatisch boven iemand op. Je gaat dan uit de evenwaardigheid. Dat doe je ook als je oordelend bent naar jezelf toe. Het is prima om je waarnemingen en observaties te delen en aan te geven welke gevoelens daardoor bij je opgeroepen worden, daarmee plaats je je op hetzelfde menselijke niveau als de ander.
Je gewaardeerd voelen in een bepaalde kwaliteit zorgt voor zelfvertrouwen en het gevoel dat je ertoe doet.

Luisteren
Het is belangrijk te ontdekken hoe iemand gezien wil worden welke status en op welk gebied  als passend wordt ervaren. Daar kom je meestal goed achter door te luisteren naar wat iemand verteld over zichzelf of over zaken die hij of zij heeft meegemaakt. Het kan gaan om status op allerlei gebied, opleiding, creativiteit, nauwkeurigheid, netwerk, sport, specifieke kennis en vaardigheden, hulpvaardigheid en ga zo maar door.

Begin met de ander
Je kunt het beste eerst de status van de ander herkennen en erkennen. Daarna kun je kijken hoe het met je eigen status zit, het is het prettigst als je die op andere gebieden lokaliseert, dan hoef je geen competitie te beginnen. Waardeer je eigen status ook, wees trots op je kwaliteiten schrijven Fisher cs.

Behoedzaam
Zorg ervoor dat je niet in een competitie over status terecht komt, respecteer die van de ander en communiceer helder over die van jezelf.
Er is ook nog iets waarvoor je heel voorzichtig moet zijn als het om status gaat. Hoedt je voor de valkuil iemand met status op een bepaald gebied ook status op andere gebieden toe te kennen. Dat gebeurt vaak in reclame’s zoals bijvoorbeeld de zeep die een bekende actrice gebruikt. Het feit dat reclame daar gebruik van maakt is een goede reden er heel voorzichtig mee te zijn.

Leiderschap
Willem Verhoeven noemt evenwaardigheid als een belangrijk principe voor leiderschap. Evenwaardigheid is ook een belangrijk principe voor goede samenwerking en kan zo het functioneren van mensen in een organisatie een stuk effectiever maken. Oorlogscorrespondent Oriana Fallaci gebruikt in haar boek Insjallah een prachtig beeld. Ze schrijft het paradijs is de plaats waar de Engelsen de politie vormen, de Fransen koken, de Duisters het bier brouwen, de Italianen de minnaars zijn en de Zwitsers voor de hele organisatie zorgen. Als echter de Duitsers de politie spelen, de Fransen het bier brouwen, de Engelsen koken, de Zwitsers de liefde bedrijven en de Italianen voor de algehele organisatie zorgen dan ben je in de hel terecht gekomen.
Het gaat niet om gelijkheid maar om evenwaardigheid.

Wat vertegenwoordigd een leider nu eigenlijk binnen een organisatie? Lees daar meer over in het blog ‘De leider als representatie van wat?’

Artikel lezen

Dit onderwerp komt ook aan de orde in onze trainingen Coachend Leiderschap en Excellent Leiderschap. Van beide trainingen begint binnenkort weer een nieuwe editie. Misschien ken je iemand voor wie deze trainingen interessant kunnen zijn. Voor meer informatie en aanvangsdata kun je terecht op onze website https://www.excellentleiderschap.nl/opleiding-en-training/