Wat kun je leren van Soe Hok Gie?

Authentiek zijn is populair. We zeggen dat het belangrijk is om als leider authentiek te zijn. Maar waar gaat het nu precies om?

Authentiek karakter versus stijl
De laatste tien jaar is er veel belangstelling voor authentiek zijn bij leiderschapsontwikkeling. Wat is dat nu precies, authenticiteit? Recent schreef Herminia Ibarra van Insead erover. Ze stelt al die aandacht ter discussie en vraagt zich af waar je naar op zoek bent bij authenticiteit en wat je dan precies zoekt.In een ander artikel van Bill George, de schrijver van het boek Authentic Leadership, legt de schrijver nog eens uit waar het volgens hem om gaat bij authenticiteit. Hij begint met een belangrijk onderscheid en benadrukt dat authenticiteit gaat over je karakter en niet over je stijl. Daarmee heeft hij gelijk een punt te pakken waarover veel verwarring mogelijk is. Het is een verwarring die ik heel goed ken uit mijn eigen ontwikkeling en waar ik weer aan herinnerd werd bij de herdenking van  het overlijden van Soe Hok Gie op 16 december, nu 48 jaar geleden. Hij was nog heel jong, 27 jaar, net als Jim Morrison van de Doors, Jimi Hendrix en Brian Jones van de Rolling Stones, de helden uit mijn jeugd. Ook bij hen leek het of ze zichzelf konden zijn en dat sprak mij aan. Ik worstelde daar al langer mee.

Mijn worsteling
Het zal ergens rond 1963 geweest zijn. Het jaar dat volgde op een strenge winter, mijn eerste jaar op de middelbare school. En omdat ik mijn eigen weg wilde volgen en mij niet wilde aanpassen om erbij te horen, weigerde ik die winter een lange broek te dragen zoals de andere jongens in mijn klas deden. Op de lagere school hoorde ik er niet echt bij. Als jongetje van het platteland was het me niet gelukt effectief in te burgeren in Amsterdam. En inmiddels wilde ik dat ook niet meer.Het was ook het jaar waarop ik voor het eerst iets van de Beatles merkte. Mijn opa liet een krant met hun foto aan mijn ouders zien toen we er op bezoek waren. Er werd door mijn ouders en mijn opa nog even nagepraat over dit vreemde fenomeen, jongens met lang haar. Op de middelbare school raakte ik bevriend met een paar jongens in mijn klas en in de zomer van 1963 huurden we een enkele keer een roeiboot, als ik het me goed herinner bij de Amstelveense poel. We deden dat op zaterdag en roeiden dan wat op de plas. Mijn vrienden probeerden de aandacht te trekken van meisjes, die er ook wel in een roeiboot te vinden waren. Ik was daar veel te verlegen voor, maar in de roeiboot moest ik wel mee en dat vond ik maar wat leuk. Zoals te verwachten was kwamen we daarbij ook in het water terecht en zo kwam ik kletsnat weer boven water. Mijn vetkuif was volkomen uitgezakt en hing sluik over mijn voorhoofd. Een van mijn vrienden zie ineens: ”Je lijkt wel een Beatle”. Die boodschap raakte me. Ik voelde de kans om anders te zijn en om daarmee de aandacht te krijgen die ik zocht. Geen aandacht omdat ik net zo was als de anderen omdat ik me het beste aan de groep kon aanpassen, maar aandacht omdat ik anders was. Omdat het niet ging om uiterlijkheden, niet om wat je deed of hoe knap je was. Maar om wie je was. Dat was ook de boodschap van de Beatles, de Rolling Stones. “Beter langharig dan kortzichtig” was de titel van een populair liedje in die tijd. Bij de kapper kwam ik niet meer en mijn ouders hadden veel moeite met mijn haardracht en de kledingkeuze, die daar snel op volgde. Toen ik in 1969 naar de universiteit van Amsterdam vertrok om daar te gaan studeren ontstond een nieuw bewustzijn. Ineens zag ik dat alle studenten lang haar hadden. Ik was niet langer anders. Als je er bij wilde horen moest je lang haar hebben. Het was niet langer een manier om je te onderscheiden maar om te laten ziet dat je erbij hoorde. Het duurde nog twee jaar voor ik daar de consequentie uit kon trekken en ik mijn haar weer heel kort liet knippen. Want het ging helemaal  niet om uiterlijk, het ging op wat je dacht en wat je deed. Om de keuzes die je maakte. Hoe trouw kon je zijn aan de waarden, die centraal staan in je leven? Hoe ga je om met die spanning? Hoe blijf je trouw aan je waarden en hoe breng je dat tot uitdrukking in je omgeving?

Soe Hok Gie
Aan deze dingen moest ik denken omdat het 16 augustus de sterfdag was van Soe Hok Gie. Hij stierf in 1969, het jaar dat ik voor het eerst naar de universiteit ging. Het jaar van de bezetting van het Maagdenhuis. Het jaar waarin we dachten afscheid te nemen van hypocrisie en van vormen, die we inhoudsloos vonden. Soe Hok Gie was een jonge Indonesische Chinees. Die onder omstandigheden, aanzienlijk moeilijker dan mijn omstandigheden die de jaren 60 van de vorige eeuw kenmerkten, de moed had het op te nemen tegen twee elkaar opvolgende dictators. Te weten Soekarno en Soeharto. Gie bestreed elke vorm van onrechtvaardigheid en was zeer strijdlustig waar het ging om zijn droom, een Indonesië waarin plaats was voor de kleine man, een Indonesië waar rechtvaardigheid centraal stond en waarin geen plaats was voor alles verstikkende doctrines. Vanuit die overtuiging bestreed hij president Soekarno, die onbereikbaar was geworden voor de gewone mensen, die door z’n eigen hofhouding opgesloten werd in een gouden kooi. En daar leefde als een keizer met een steeds verder uitdijende harem. Gie was ervan overtuigd dat de mensen om de president hem steeds meer in die positie brachten en hij had daar als jonge student openlijk kritiek op. Hij verweet hoge ambtenaren en politici een volstrekt gebrek aan moraal. Maar die kritiek had hij ook op president Soeharto, toen deze na de val van Soeharto aan de macht kwam en het Gie ter ore kwam dat onder het bewind van Soeharto op Bali bijna 100.000 mensen vermoord waren. Gie had grote moeite met vrienden, die zich na de val van Soekarno lieten uitnodigen om mee te werken met het nieuwe regiem van Soeharto. Gie bleef zijn eigen overtuiging, zijn eigen waarden en zijn eigen dromen trouw. Hij bleef daarover schrijven en artikelen publiceren waarmee hij probeerde mensen te overtuigen van de dramatisch verkeerde keuzen van Soekarno en Soeharto. Hij doceerde in de begintijd van Soeharto aan de universiteit van Indonesië in Jakarta. Hij schreef voor diverse kranten. Z’n artikelen werden echter steeds vaker geweigerd en studenten boycotten zijn colleges. Gie schreef daarover in z’n dagboek: “Liever verbannen naar de marge dan buigen voor huichelarij”. In 1969 stierf Gie op 27 jarige leeftijd toen hij bij het beklimmen van Java ’s hoogste vulkaan ,de Semeru, in een gaswolk terecht kwam en giftige gassen inademde.

Waar draait het om?

1. Leiders die hun eigen bestemming kennen.
2. Leiders die leven vanuit solide waarden.
3. Leiders die met hun hart leiden.
4. Leiders die verbinding aangaan.
5. Leiders die zelfdiscipline laten zien.

Dat zijn de vijf kwaliteiten, die Bill George benoemt als onderscheidend bij authentieke leiders. Soe Hok Gie heeft ze in zijn korte leven gedemonstreerd.