Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Disruptie in het denken over de samenleving

29 december 2015, gepubliceerd door Dirk Boersma

Disruptie was in 2015 een populair begrip bij managers en consultants. Disruptie is de manier om te vernieuwen en in business aan de top te blijven. Breken met oude patronen en oude aanpakken is het parool bij disruptie. Hoe zou het zijn om in de wijze waarop we de samenleving ingericht hebben en besturen ook eens een disruptieve benadering te gebruiken? Als je de narigheid voorbij ziet en hoort komen zo rond om de jaarwisseling lijkt het daar wel tijd voor

Lijstjes en narigheid
De kerstdagen en de overgang van het oude jaar naar het nieuwe jaar gebruiken we graag om terug te kijken op de gebeurtenissen van de afgelopen periode. In oudejaarsconferences wordt teruggekeken op wat er mis ging in het afgelopen jaar. Niet zelden wordt de draak gestoken met de mensen die als verantwoordelijk worden gezien voor de missers waarmee we geconfronteerd werden. En er zijn lijstjes, lijstjes met de beste hits, sporters sportmomenten, goals en nog van allerlei andere dingen waar op de één of andere manier op gestemd is. De radio laat een top 2000 van de meest populaire hits van de afgelopen decennia en de televisie laat bijzondere gebeurtenissen de revue passeren. Vaak gaat het ook daarbij om beelden van rampen, oorlogen en andere narigheid waarmee we jaar in jaar uit geconfronteerd worden. Vorsten, waaronder onze koning Willem Alexander, komen met een kerstboodschap op de televisie en natuurlijk zijn ook daar weer lijstjes van. Wie deed het het beste? Ik kwam een lijstje tegen waarin de toespraak van de Belgische koning Filip als beste uit de bus kwam. Hij had de problemen waarvoor België zich gesteld ziet helder en duidelijk benoemd in zijn toespraak. Hij had er niet vaag omheen gepraat. De toespraak van onze eigen koning Willem Alexander kwam er positief af in een analyse van Joost Niemöller. Hij was te spreken over de manier waarop Willem Alexander teruggreep op de waarden, waarop de Nederlandse samenleving zich heeft ontwikkeld. Het terugkijken op wat er allemaal gebeurd is, stemt je gemakkelijk somber. De toenemende verschillen tussen arm en rijk, het ongelijk verdeeld zijn van geluk waar de directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau, Kim Putters, op wijst. De enorme vluchtelingenstromen, de opwarming van de aarde. Het lijkt niet op te houden. Als ik ernaar luister komt met grote regelmaat het woord disruptie bij mij boven.

Disruptie
Disruptie is erg populair in de wereld van mensen die denken over leiderschap en innovatie bij bedrijven. Het is een toverwoord als je luistert naar bedrijfskundigen, consultants en andere experts die iets zeggen over succesvol zijn met je bedrijf. De top 50 van de meest invloedrijke denkers over management en organisatie wordt aangevoerd door mensen die onderzoek deden naar en schreven over disruptie. Professor Clayton Christensen en professor Hal Gregersen staan hoog op die  lijst. Disruptie betekent letterlijk ontregeling of ontwrichting. Het gaat erom dat je dingen op een volkomen andere manier moet aanpakken om succesvol te kunnen zijn. Kort gezegd, breek met de aanpak uit het verleden ga dingen op een totaal andere manier doen. De vraag die bij mij boven komt is hoe wat zou je kunnen doen om die stroom aan negatieve berichten te doorbreken. Wat zou je kunnen doen om een maatschappelijke disruptie te laten optreden. Om die reden heb ik nog eens goed naar het idee van disruptie gekeken.

Geestelijke vaders
Disruptie heeft twee geestelijke vaders. De ene is Jean Marie Dru, de topman van TBWA/worldwide en de andere is de reeds genoemde Clayton Christensen. Ze kwamen ruim 20 jaar geleden voor het eerst met hun ideeën naar buiten toe. Beiden pleiten ze voor het belang van het inzicht oude patronen los te laten en op zoek te gaan naar totaal andere. Maar ze verschillen sterk ik de aanpak die ze daarbij voorstaan. In de aanpak van Dru gaat het vooral om het anders denken aan de top van een bedrijf. Bij Clayton, maar ook bij Gregersen gaat het om het anders kijken naar wat er gebeurt in en om een organisatie. Dru pleit voor anders ontwerpen. Christensen en Gregersen pleiten voor anders leidinggeven en ruimte scheppen zodat nieuwe ideeën ruimte en vorm kunnen krijgen. In een recent artikel in de Harvard Business Review benadrukt Christensen waar de meningen uiteenlopen en wat er volgens hem niet goed begrepen wordt door veel mensen die het over disruptie hebben. Het zijn juist de punten die Christensen aanhaalt, die een perspectief bieden voor disruptie waar het gaat om de aanpak van maatschappelijke vraagstukken.

  1. Christensen benadrukt dat disruptie een proces is, niet een moment in de tijd. Disruptie is niet het invoeren van een nieuwe aanpak, het implementeren van een nieuwe strategie. Disruptie ontstaat niet in de boardroom van grote organisaties. Disruptie begint aan de keukentafel, mensen beginnen ergens aan. Ze zien dat een deel van een markt, meestal het lage segment, niet bediend wordt en spelen daar met een simpel en goedkoop product of dienst op in. Zo wordt er eerst ongemerkt een stuk van de markt van de grote spelers afgeknabbeld en op een gegeven moment heeft het nieuwe product of dient zo aan kracht gewonnen dat het de rol van de gevestigde orde overneemt.
  2. Een tweede belangrijk punt is dat het bij disruptie niet alleen maar gaat om een nieuw product of een nieuwe dienst maar om een nieuw businessmodel. Zo zat de stormachtige ontwikkeling van de iPhone niet in de techniek maar in de volstrekt andere manier waarop werd samengewerkt met applicatieontwikkelaars. Het business model van een potentiële disruptor wijkt af van de businessmodellen, die door experts in de markt gebruikt worden.
  3. Een derde punt is dat disruptieve innovatie geen succes garandeert. Daarmee is disruptie ook afwijkend van wat er mainstream gebeurt. Daar moet van te voren het succes worden aangetoond. Hiermee sluit het denken over disruptie aan bij wat Herminia Ibarra schrijft in haar boek over leiderschap Act like a leader, think like a leader. Het komt aan op handelen, kijken wat er gebeurt en daarvan leren.
  4. Het vierde punt wat Christensen noemt is dat een organisatie er verstandig aan doet om disruptie ruimte te geven buiten haar kernprocessen. Geef de ruimte aan disruptie juist buiten je kernprocessen. Laat je kernprocessen ongestoord voortgang vinden. En versterk in de kernprocessen juist de band met je afnemers zodat je daar processen nog verder kunt verbeteren en kijk later hoe je de succesvolle resultaten van disruptie inpast.

Nadat Christensen zijn artikel publiceerde, reageerde Dru met een artikel in Forbes. Hij bestrijdt in dat artikel de opvatting van Christensen. Bij Dru lijkt het meer om de innovatie op zich te gaan. Het proces wat door Christensen zo benadrukt wordt krijgt in zijn artikel weinig aandacht. Dat lijkt ook niet zo vreemd als je je realiseert dat Dru de topman is van een internationale advertentiegigant. Nieuwe dingen bedenken is de corebusiness van die gigant. En dat is het werk van gevestigde experts.
In enkele vorige blogs schreef ik over de vaardigheden waarover Hal Gregersen, een hoogleraar die samenwerkt met Christensen, schrijft. Hij benadrukt het grote belang van waarnemen, goed kijken, zien wat er gebeurt. En ook de kunst van het vragen stellen ziet hij als een essentiële vaardigheid. Op die manier kun je ruimte maken voor disruptie. Voor de kerst en nieuwjaarsperiode betekent dat niet alleen kijken naar de dingen die weer zijn misgegaan maar op zoek gaan naar dingen die goed gaan. Rutger Bregman schrijft daarover in de correspondent van 2 november 2015. Zijn artikel laat zien hoeveel opties voor disruptie er zijn, maar ook hoe de gevestigde organisaties, bestuurders en belangrijke ambtenaren niet verder komen dan vaststellen dat het ideeën zijn die niet passen in het door hen gebruikte businessmodel. Of op zijn gewoon Nederlands, het past niet een een hokje of een vakje. Laat dat nu juist een kenmerk van echte disruptie zijn, niet in een vakje of een hokje passen. 2016 lijkt me een goed jaar om ook in de samenleving ruimte te geven voor disruptie zonder daarbij onmiddellijk de “maat te nemen” met een businessmodel in de hand. Hoe ga jij daar als leidinggevende vorm aan geven?

Dit onderwerp komt ook aan de orde in onze trainingen Coachend Leiderschap en Excellent Leiderschap. Van beide trainingen begint binnenkort weer een nieuwe editie. Misschien ken je iemand voor wie deze trainingen interessant kunnen zijn. Voor meer informatie en aanvangsdata kun je terecht op onze website https://www.excellentleiderschap.nl/opleiding-en-training/”

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063