Wat is een revolutie?

De vierde industriële revolutie
In een artikel over de vierde industriële revolutie in Scientias van 21 oktober 2018 wordt geschreven over de gevolgen van deze revolutie. Er zal veel werk door robots gedaan worden er zullen veel banen verdwijnen maar er zullen ook nieuwe banen ontstaan. Volgens het World Economic Forum ontstaan er tussen 2018 en 2022 133 miljoen nieuwe banen ontstaan. We hoeven ons dus niet echt zorgen te maken over de technologische voortuitgang. Ze leidt namelijk tot een hogere productiviteit en dat betekent meer verkopen en dus meer inkomen, de economie groeit.

Optimistisch, mits
Volgens het artikel in Scientias zijn onderzoekers vrij optimistisch over de positieve kanten van deze ‘revolutie’. Er is echter wel een ‘mits’ schrijven ze, ‘dat mits is, dat wij allemaal een beroep doen op ons grote aanpassingsvermogen’

Meebewegen
Benjamin Kessler van Insead schrijft over diezelfde vierde industriele revolutie veel minder optimistisch, niet omdat ze ons banen gaat kosten maar omdat mensen meer nog dan nu het geval is een verlengstuk van machines worden. De systemen  voor leiderschap en organisatie negeren steeds meer de menselijke maat. Mensen moeten zonder op adem te kunnen komen meebewegen in een manisch ritme op gang gehouden door machines met onbarmhartige straffen voor hen die achterblijven. Ik schreef daar in mijn vorige blog iets over. Over de onzekerheid over de steeds veranderende normen, over het niet begrijpen van het gedrag van leidinggevenden. Kessler noemt als voorbeeld de software bij Amazon waarmee de productiviteit wordt opgevoerd.

Sluitpost
Het lijkt of mensen de sluitpost zijn in deze vierde industriële revolutie. Dat komt ook naar voren in de eis tot bijleren, die genoemd wordt in het artikel in Scientias. Volgens dat artikel is in 2022 54% van de mensen toe aan bij- of herscholing.
De machtsverhoudingen worden in deze revolutie evenals in de eerste, de tweede en de derde niet veranderd. Werkgevers blijven de baas en medewerkers mogen zich aanpassen. In het artikel in Scientias wordt zelfs aangegeven hoeveel tijd dat de medewerkers zal kosten. Klaus Schwab, de oprichter van het World Economic Forum zegt dat overheden een omgeving moeten creëren, die deze transformatie op de arbeidsmarkt faciliteert. Het zijn dus vooral anderen die ervoor moeten zorgen dat de vierde industriële revolutie een succes wordt.

Geen revolutie
De vierde industriële revolutie is volgens Kessler in navolging van professor Gianpiero Petriglieri dan ook op geen enkele manier als revolutie te beschouwen.
Volgens Petriglieri is er alleen sprake van een revolutie als er iets veranderd in de machtsstructuur en daar is in dit geval in het geheel geen sprake van . Het woord revolutie is slechts een ‘cover-up’ zegt de Insead hoogleraar. Een revolutie is alleen een revolutie als de machtsstructuur veranderd. Maar dat gebeurt niet, die is nog steeds zoals die was bij de eerste industriële revolutie. Je ziet dus ook nog steeds dezelfde mechanismen optreden. De eigenaren die streven naar winst, die daarom een hogere productie willen, meer efficiency en medewerkers die zich aanpassen om te kunnen werken in het rond machines ontworpen werkproces.

Zonder hiërarchie
In 1991 schreef onze oprichter Willem Verhoeven het boek managen zonder hiërarchie. In dat boek maakt hij duidelijk dat de tot dan toe gebruikelijke machtsverhoudingen absoluut niet noodzakelijk waren om iets voor elkaar te krijgen. Hij refereert aan de bekende Warren Bennis, die zei: dat sociale structuren niet langer de instrumenten zullen zijn van psychische onderdrukking maar in toenemende mate spel en vrijheid bevorderen ter wille van inventiviteit en gedachtenvorming.

Scheiding denken en doen
Toen Verhoeven 20 jaar later zijn boeken ‘Pleidooi voor nieuw Taylorisme’en  ‘De herwaardering van het doen’ schreef was er nog niet zoveel veranderd. In die boeken benadrukt hij de negatieve effecten van de scheiding tussen denken en doen en de negatieve gevolgen daarvan.
Verhoeven komt met een voor velen van ons bekend voorbeeld. Iets wat we misschien zelf ook gedaan hebben. Met twee personen op één fiets rijden. De stuurman of stuurvrouw, met de handen aan het stuur en de voeten op de voorvork. De ander op de bagagedrager en de voeten op de trapper. Op een fiets met terugtraprem is dat ook nog eens degene die moet remmen. Degene die stuurt geeft de opdrachten en de ander werkt hard om de fiets op gang te houden of te stoppen. Degene die trapt probeert om degene, die stuurt, heen te kijken om zo te weten wat eraan komt en te kunnen anticiperen wat er gaat gebeuren. Dat maakt het fietsen voor degene die trapt al iets prettiger. Die hoeft zo niet meer bang te zijn voor onverwachte gebeurtenissen. Het gekke is dat je zo met twee personen op één fiets niet sneller bent dan iemand die alleen op de fiets zit. Integendeel degene die trapt en stuurt is sneller. In de meeste organisaties hebben we echter het werk zo ingericht als met z’n tweeën op één fiets. En degene die stuurt bepaald het doel. De doener heeft geen zicht op dat doel, laat staan invloed.

Het probleem
Volgens Verhoeven zit daar het probleem in de scheiding tussen denken en doen, tussen sturen en trappen. Het zijn zaken die je niet van elkaar kunt scheiden. Dat is niet goed voor de effectiviteit, niet voor de efficiency en niet voor de gezondheid of het welbevinden van mensen.
Het is van essentieel belang echt met elkaar samen te werken en met elkaar te kijken welke kant het opgaat en hoe je daar terecht kunt komen. Daarvoor is het nodig dat er evenwaardigheid ontwikkeld wordt. Dat betekent meer bescheidenheid bij de managers en meer zelfvertrouwen bij de uitvoerders.

Menselijk gezicht
Petriglieri roept in een artikel in de Harvard Business Review op business haar menselijk gezicht terug te geven. Dat kan alleen maar als de machtsverhoudingen veranderen. Verhoeven noemt dat managen zonder hiërarchie. Dat is niet alle managers eruit, dat is ook niet eenzijdig en dogmatisch zelfsturing opleggen want dan zijn de machtsverhoudingen nog steeds niet evenwaardig maar het gaat om samen zoeken naar hoe je een uitdaging aanpakt en uitvoert. Daarin mogen de taken best verdeeld zijn als die verdeling maar gebaseerd is op een overeenkomst met elkaar.
Zo kunnen we er ook voor zorgen dat de vierde industriële revolutie een echte revolutie wordt.

Wil je hierover of over iets anders verder praten bel me dan op 0622995926 of mail dirkboersma@excellentleiderschap.nl of één van mijn collega’s