Wat doe je?

Overal ter wereld worden mensen getraind om beter te voetballen, beter te tennissen, beter te doceren en beter leiding te geven. Mensen krijgen uitleg over de ideale manier van handelen. Ze zweten op het goed toepassen ervan. Wat we doen wordt echter bepaald door wat we voelen, wat we vinden en wat we denken. Om effectief te zijn in wat je doet is het noodzakelijk jezelf te kennen, dat is belangrijker dan een MBA diploma.

Trainen
“Dat hebben we nu al 100 keer getraind de afgelopen week en nu doen jullie het nog verkeerd”, schreeuwde de trainer van de tegenstander van het elftal, waar mijn dochter met haar team tegen moest voetballen. Hij was boos, het liep niet zoals hij wilde of hoopte. Hij mopperde nog wat door tegen de man die naast hem stond. Ze hadden er al zoveel op geoefend en nu deden zijn speelsters weer net of ze voor het eerst een bal aanraakten. Hoe zijn speelsters reageerden weet ik niet, maar ik weet wel dat mijn dochter boos geweest zou zijn. Ze zou op weg in de auto naar huis gezegd hebben “Ik deed toch mijn best”. En ik weet ook dat het niet goed zou zijn geweest voor haar zelfvertrouwen.

Gedrag ontwikkelen
Ja, gedragsontwikkeling is niet gemakkelijk. In de training kan je alles goed doen, maar als je er dan in de werkelijkheid voorstaat lukt het niet. Dan is alles ook net een beetje anders.Jje komt maar zelden in de situatie terecht zoals die in de training was. Er staat iemand in de weg, de afstand is net iets groter of kleiner. Je schrikt van de kans. Het gras is korter zodat de bal makkelijker stuitert of …. En er zijn nog veel factoren op te noemen. En dat is lastig, want het komt er niet op aan dat je het op de training goed doet. Het komt erop aan dat je het in het “echie” goed doet. En in het “echie” moet je in een zeer kort moment een beslissing nemen over wat je gaat doen. Die beslissing neem je bovendien niet bewust. Het is een beslissing, die in je onderbewuste wordt genomen. Je voeten en je knieën denken. En als het al een bewust proces was, dan kloppen de handelingen die je doet vaak niet.

Beslissen en handelen
Beslissingen en handelingen volgen elkaar zo snel op. Malcolm Gladwell verteld in zijn boek Blink over een zeer ervaren en seniore tenniscoach, Vic Braden. Braden hield zich onder meer bezig met het spelers trainen op de service. Een belangrijk deel van het tennisspel. Trainers dachten te weten wat de beste posities en handelingen waren. Spelers werden getraind in het in de juiste volgorde uitvoeren van die handelingen. Braden ontdekte echter, toen hij de service van André Agassi tot in de kleinste details met vertraagde videobeelden ontleedde, dat Agassi op essentiële onderdelen afweek van het ideale patroon. Eén van de onderdelen was de beweging, die de heup moest maken bij het serveren. Elke tennisser in die tijd benadrukte het belang ervan. Ook Agassi zei dat dat een belangrijk onderdeel van zijn service was.. Braden ontdekte echter dat Agassi zijn heup helemaal niet bewoog. Hij deed dat pas lang nadat hij de bal geslagen had. Braden constateert verbaasd dat hele volksstammen handen vol geld besteden aan het getraind worden op die heupbeweging. Dat er veel blessures door ontstaan en dat het een beweging is die zinloos is, als het gaat om goed serveren.

Effectiever worden
Het doel van trainen is effectiever worden in je handelen. Handelen is gedrag. Het gaat er dus om dat je het gedrag vertoont dat je helpt te bereiken wat je wilt bereiken. Als het gaat om voetbalen en tennissen gaat het om met de bal omgaan in een spelsituatie. Je gedrag wordt daar behalve door de bal ook bepaald door anderen die bij het spel betrokken zijn en hoe die zich gedragen. Hoe zij reageren op jou en hoe jij reageert op hen. Als het gaat om leiding geven staat vooral je gedrag in de relatie tot het gedrag van andere mensen centraal. Om er beter in te worden hebben we de neiging boeken te lezen van of over mensen die succesvol zijn geweest. We volgen een training waarin we de stappen naar succes leren. We doen een MBA-dag bij Ben Tiggelaar of een MBA van twee jaar. We leren veel over hoe het moet en wat anderen deden en ontdekten als het gaat om succesvol zijn. Maar waar het uiteindelijk echt om gaat is om wat jij doet als je in die situatie bent. Wat zeg je dan wel, of wat zeg je dan niet? Wie spreek je aan en wat laat je nog even lopen? Wanneer klim je op de zeepkist en wat vertel je daar? Wie krijgt een standje en wie een beloning? En hoe ziet dat standje er dan uit?
Het gaat daarbij elke keer om ons gedrag, om de keuze die wij maken in een situatie. En succes wordt bepaald door het geheel aan gedragingen, gebaseerd op een reeks aan bewuste en onbewuste keuzes.

Rationeel of intuïtie
In management opleidingen worden we vaak getraind in het gebruik maken van de methodiek voor rationele besluitvorming van managementgoeroe Peter Drucker. Een logische opbouw in 6 stappen om te komen tot een verstandig besluit. Allerlei onderzoek laat echter zien dat grote beslissingen van managers vaak op een heel andere manier tot stand komen. Ze besloten niet op basis van een rationele analyse, maar ze beroepen zich op hun intuïtie. Intuïtie is daarmee ook steeds populairder geworden als het gaat om training van leidinggevenden. Buikgevoel, daar draait het om. Helaas worden er op basis van buikgevoel ook heel verkeerde beslissingen genomen. Malcolm Gladwell beschrijft in zijn boek hoe de zaken dan verkeerd kunnen gaan.

Waarden, overtuigingen en emoties
Ons gedrag wordt behalve door rationele overwegingen vooral bepaald door onze waarden, door overtuigingen en door emoties. Deze drie hebben bovendien invloed op elkaar. Ik zal dat aan een voorbeeld illustreren. Ik verhuisde op mijn 10e jaar van het platteland van Drenthe naar Amsterdam. Daar werd ik dagelijks gepest vanwege mijn Drentse accent. In Drenthe had ik al mijn eerste zwemdiploma gehaald. Ik heb het nog, van de KNZB. Helaas, in Sportfondsenbad West werd dat in Drenthe behaalde diploma niet erkend en ik moest op nieuw diploma A gaan halen.  Dat heeft mij een negatieve overtuiging ten aanzien Amsterdam opgeleverd. Ik ben altijd op mijn hoede als ik met mensen uit Amsterdam te maken heb en duidt ongemerkt iets negatief. Evenwaardigheid is voor mij een belangrijke waarde. En bij Amsterdammers vind ik gemakkelijk de bewijzen van het feit dat ze zich boven een ander opstellen. Kortom een mooie mix aan elkaar beïnvloedende emoties, waarden en overtuigingen, die gemakkelijk tot ineffectief gedrag kunnen leiden.

Zelfkennis
Het feit dat ik me er bewust van ben helpt me echter de belangrijkste valkuilen te omzeilen. Om je emoties, je overtuigingen en je waarden goed te gebruiken is het belangrijk dat je ze kent. Je kunt ze niet leren in een boek of in een collegezaal. Je kunt ze leren door goed te reflecteren. Malcolm Gladwell pleit in zijn boek Blink ervoor dat we de tijd nemen. Willem Verhoeven ziet reflecteren als een essentiële stap in professionele ontwikkeling. In de door Henri Mintzberg zelf ontwikkelde en gegeven MBA staat het samen reflecteren centraal. Willem Verhoeven geeft in zijn boek Emoties in bedrijf een aantal tips.

• Geef de ruimte aan intuïtie en gevoel
• Denk in patronen
• Neem je beslissingen stapje voor stapje. Stel ze voortdurend bij ( Wordt niet verliefd op je eigen grote en geweldige beslissing)
• Zorg voor zelfcontrole en sta open voor feedback
• Beter een slecht besluit dan geen besluit
• Neem genoegen met een oplossing die voldoet
• Richt je altijd op het lange termijn resultaat.

Het gaat uiteindelijk om jezelf kunnen sturen. Het is nodig om jezelf te kennen om dat effectief te kunnen doen. Als je leiding kunt geven aan jezelf, willen ander mensen je wel volgen.