Oefening baart kunst

Succesverhalen zijn overal te vinden. Boeken over succesvolle mensen en hoe ze hun succes realiseerden doen het goed. Ik wordt regelmatig geconfronteerd met hoe Steve Jobs het deed en mensen vertellen dat als rechtvaardiging voor hoe zij het doen. Er zitten echter wat risico’s aan het werken met succesverhalen. Ze belemmeren makkelijk je zicht op de werkelijkheid. Jouw werkelijkheid. En om succesvol te kunnen zijn is het minstens noodzakelijk daar goed zicht op te hebben.

Zandvoort
Met mijn vriend Herman Loman fietste ik op zaterdagmiddag regelmatig van Amsterdam naar Zandvoort. We legden daar onze fietsen in de duinen bij het autorace circuit, zochten een plaats op waar we onder het prikkeldraad door konden kruipen en  zochten een plekje op de tribune om daar te kijken naar de oefenrondjes, die gereden werden voor de wedstrijden van de volgende dag. Mijn vriend Herman wist alles van auto- en motorraces. Hij kende de namen van de coureurs, wist in welke auto ze reden, waar ze gewonnen hadden en nog veel meer. Ik liep een beetje achter hem aan. Herman heeft later nog in de top van het Nederlandse motorracen meegedaan. Ik heb zelfs nooit een bromfiets bezeten. De wereld van het autoracen was een wereld van idolen. Er waren coureurs waarover heel enthousiast gesproken werd en die als voorbeeld dienden. Nu lees ik over de jonge Nederlandse coureur Verstappen, die als jongste coureur gaat deelnemen aan formule I races. Idolen zijn er op allerlei gebeid.

Idolen
Ook als het om leiderschap gaat kom je idolen tegen. .Steve jobs, Bill Gates, Jan Timmer, Jack Welch en recent hoorde ik zelfs de naam Wim Dik noemen als iemand die je je ten voorbeeld moet stellen. Over veel van die idolen verschijnen boeken. Soms zijn ze door hen zelf geschreven, vaak ook schrijft iemand anders het boek waarin beschreven is hoe ze zo succesvol zijn geworden. Er zijn ook boeken waarin uit de doeken wordt gedaan wat onderzoek naar succesvol zijn heeft opgeleverd . Vaak lees je in die boeken over een aantal stappen die je moet zetten om succesvol te kunnen zijn, of er staat een bepaalde manier van leven beschreven, die ervoor gezorgd heeft dat de persoon in kwestie zo succesvol is geworden. Als je zo’n boek leest wordt de wereld ineens overzichtelijk en het lijkt of jij, door het volgen van een aantal stappen, ook die successen kunt bereiken. In de training die ik afgelopen maandag gaf zei een deelnemer: ik heb geen zin in van die gesprekken in kleine groepen, vertel me nou maar wat ik doen moet. Als ik dat weet ga ik vanavond tevreden naar huis.

Risico’s
Sean Blanda waarschuwt voor deze manier van kijken en denken en schrijft erover in een artikel ”The Narrative Fallacy: Why You Shouldn’t Copy Steve Jobs”. Al die helden en de verhalen over hen kunnen je inspireren, zegt hij, maar ze stellen de werkelijkheid  ook veel te eenvoudig voor. Het lijkt teveel op Popeye, als je in de problemen komt trek je een blik spinazie open, je ruimt alle obstakels op en Olijfje sluit je in je armen. Ik denk niet dat er iemand is die op die manier het blik spinazie inzet om problemen te lijf te gaan. Maar de adviezen uit de boeken over succesvolle mensen worden wel op grote schaal gevolgd. Mensengaan net als Steven jobs op een spartaanse manier leven, anderen beginnen in een garage, weer anderen liggen elke avond al om 9 uur onder de wol of gaan schrijven in een klooster. Blanda gebruikt hetgeen Nassim Talib schrijft in zijn boek ”The black swan”. In dat boek laat Talib zien hoe mensen graag verhalen scheppen die niet bestaan. Dat doen ze vooral als die verhalen kunnen dienen als ondersteuning van een veronderstelling, die ze koesteren. Als we denken dat een bepaalde handeling of een bepaalde manier van werken ons succes zal brengen, dan hebben we zo een verhaal gevonden wat dat denkbeeld ondersteund. Als je eenmaal een bepaald beeld van de wereld hebt dan is het niet moeilijk bewijzen te vinden, die de juistheid van je beeld bevestigen. Dat beeld kan echter een vreselijke sta in de weg worden en er voor zorgen dat je niet meer in staat bent goed naar de werkelijkheid te kijken. Terwijl succesvol zijn vereist dat je een goede blik op jezelf en op de werkelijkheid hebt. Blanda wijst op al die mensen die Jobs of Zuckerberg imiteren zonder dat het hen resultaten opleverd. Ze worden er alleen maar moe en teleurgesteld van.

Waar wil je heen?
Het is niet erg kennis te nemen van wat anderen gedaan hebben, maar het is veel belangrijker om  goed waar te nemen waar je zelf bent, te weten waar je heen wilt en  je eigen talenten te kennen. Zorg er dan voor dat je over vaardigheden beschikt die je helpen stappen vooruit te zetten. Dat zijn vrijwel altijd sociale vaardigheden, want alleen kom je niet ver. In deze samenleving boek je alleen resultaten als je iets samen met anderen doet. Dat betekent dat je in staat moet zijn te ontdekken wat anderen denken, hoe anderen de wereld zien. Dat is belangrijk om uit te vinden waar de aansluiting zit. Het is ook belangrijk omdat je daaraan je eigen waarneming kunt toetsen. Het is van groot belang om goed te kunnen luisteren, goed vragen te stellen, goed afspraken te maken, goed aan te kunnen spreken en helder te kunnen vertellen.

Trainen
Mijn jongste dochter was deze week op een talenten training van de KNVB. De trainer hield de meisjes voor dat het bij voetbal gaat om aanvallen en verdedigen en het daartussen kunnen schakelen. En als je de top wilt bereiken doe je er goed aan je daar zes dagen in de week in te trainen. De meisjes schrokken ervan, zoveel?. Ja, zoveel. Ja, als je de top wilt bereiken moet je er iets voor doen. Met leidinggeven is dat precies hetzelfde. Ik wil de termen aanvallen en verdedigen niet in de mond nemen. Maar schakelen is wel een belangrijk begrip. Misschien is dat wel het grootste bezwaar tegen alle methoden om succesvol te zijn. Ze benadrukken vaak maar één ding, terwijl het gaat om heel veel dingen. Ook al weet je waar je heen wilt. De weg erheen veranderd steeds, dat moet je kunnen waarnemen en je moet op die veranderingen kunnen reageren. Mijn dochter zegt regelmatig “pap, ik maakte een passeerbeweging en ik weet niet eens hoe ik het deed”. Dat is het resultaat van heel vaak oefenen.

Reflectie
Willen Verhoeven heeft het over gelouterde ervaring, ervaring die gerijpt is door reflectie. Mijn dochter is in haar elftal de enige die een bal hoog kan houden. De andere meisjes zijn jaloers op haar. Regelmatig komt de vraag hoe je dat moet leren. Mijn dochter is de woonkamer al wel duizend keer rondgekomen met een bal op haar voet. Een bijzettafeltje mist nu een poot. Maar het hooghouden gaat vanzelf. Ben Tiggelaar verzorgt een MBA in één dag en dat kan. Maar met wat Tiggelaar vertelt kan je pas uit de voeten als je er 10 jaar mee geoefend en op gereflecteerd  hebt. Zoals ik hiervoor schreef draaide mijn vriend ooit mee in de top van het Nederlandse motorracen. In zijn middelbare schooltijd, we waren 13, reed hij elke middag  op een oude DKW, op het dijklichaam van wat nu de A10  is geworden. Ik ging met hem mee, ik duwde, hield het tankje met benzine vast en gaf gereedschap aan als er iets gerepareerd moest worden en luisterde naar zijn verhalen. Ja, oefening baart kunst.