Wat bepaalt jouw keuze?

In Indonesië leidt een natuurramp zoals een vulkaanuitbarsting tot een stroom aan speculatie over omwentelingen in de politiek. Wij in het westen houden meer van feiten, wij baseren ons bij onze keuzes op de ratio, maar klopt dat wel? En wat betekent dat voor veranderingen die we tot stand willen brengen?

Kelud
Java is een eiland bezaaid met vulkanen, Die vulkanen spelen een belangrijke rol in de geschiedenis van het land. In de oude verhalen zijn het de plaatsen waar de goden wonen en tal van bijzondere gebeurtenissen in de geschiedenis worden met die vulkanen in verband gebracht. Gisteren is de vulkaan de Kelud uitgebarsten. Die vulkaan staat ergens in het midden van Oost Java. Op de plaats waar enkele decennia voor de Nederlanders kwamen het centrum lag van een groot koninkrijk, dat zich uitstrekte over de hele archipel. Aan de voet van de Kelud ligt het stadje Blitar. Het stadje waar Soekarno, de eerste Indonesische president en de man die de onafhankelijkheid uitriep, geboren werd en begraven is. In 1586, vlak voor de Nederlanders voet aan wal zetten in de archipel, was er een geweldige uitbarsting van de Kelud. Volgens bronnen vielen er toen 10.000 doden. In 1919, toen de Indonesische bevolking zich begon te verzetten tegen het Nederlands gezag en het communisme voet aan de grond begon te krijgen en vlak voor de communistische partij werd opgericht, was er opnieuw een grote uitbarsting waarbij 5000 doden vielen. En nu in begin 2014 is er weer een uitbarsting. Op facebook is te lezen dat mensen onmiddellijk allerlei verbanden leggen.

Ratio of mystiek?
Deze uitbarsting wordt geïnterpreteerd als een teken dat de huidige regering grote fouten maakt in het sturen van het land. Zelfs in het westen hoog opgeleide mensen roepen op tot bezinning en terugkeer naar de juiste weg. Zij zijn ervan overtuigd dat de uitbarsting van de Kelud die betekenis heeft. Dat wordt nog eens versterkt door het feit dat de president en diverse andere hooggeplaatste mensen ook aan de voet van die vulkaan het levenslicht zagen. De waarschuwingen gaan zo ver dat Valentijnsdag door diverse mensen ook gelijk maar in de ban gedaan wordt, zijnde een westers ding dat niet thuis hoort in de Javaanse samenleving.
Wij vinden het leggen van deze relaties vaak gek, wij willen het liever houden bij de feiten en de ratio. Maar de vraag is of wij het zoveel anders doen. Zijn het de feiten die ons in beweging brengen en die ervoor zorgen dat wij van koers wijzigen of gaat het bij ons ook vaak om andere dingen? Waardoor laten wij ons lijden in de keuzes die wij maken en de beslissingen die wij nemen? Door wat we weten? Of toch door iets anders?

Doen wat je weet?
Uit onderzoek blijkt dat mensen betrekken en mensen mandaat geven leidt tot betere bedrijfsresultaten. Uit onderzoek weten we dat je in een dynamische omgeving met complexe productieprocessen niet moet sturen door het werk te standaardiseren. Uit onderzoek weten we dat vertrouwen beter is dan controle. Maar we geloven Hoffmann die zegt: vertrouwen is goed maar Hoffmann is beter. We weten dat een grote pakkans een goed remedie is tegen criminaliteit en dus zoeken we de oplossing in strenger straffen. We weten dat de relatie die een kind heeft met de onderwijzer de grootste invloed heeft op de schoolprestaties en dus steken we onze energie in het bedenken van methoden, die het werkend leven van de leerkracht in een keurslijf stoppen. U kunt zelf ook wel voorbeelden bedenken van dingen die we weten maar waardoor we ons in ons handelen niet laten sturen. Ons gedrag wordt waarschijnlijk maar beperkt gestuurd door wat we weten en vooral door andere dingen. De beïnvloedingstrategieën, die door Cialdini zijn ontdekt, bevestigen dat we ons door andere zaken laten beïnvloeden dan door de feiten.

Perceptie
We laten ons niet beïnvloeden door vulkanen en we kennen aan de aardbevingen in Groningen geen bovennatuurlijk oorzaak toe.Maar ons handelen wordt wel bepaald door onze perceptie van de werkelijkheid. Niet door die werkelijkheid en de feiten zelf. Het gaat om de beleving die we erbij hebben. Niet wat er verteld wordt, maar wie het vertelt bepaalt of we iets geloven en wat we ervan vinden. Mike Lehr verwijst in een blog uit 2011 naar een onderzoek gepubliceerd in The Economist van april 2011. Het onderzoek gaat over het stemgedrag van mensen en naar de basis voor de keuzes die mensen maken. Uit het onderzoek gedaan door professor Kimberly Nalder komen een paar opmerkelijke zaken naar voren. In de eerste plaats zijn mensen van mening dat andere mensen dom kiezen, zich niet goed geïnformeerd hebben en zich niet op de juiste feiten baseren. Ze vinden dat ze dat zelf wel goed doen. Nalder controleerde vervolgens hun kennis van de feiten en daar bleek ook niets van te kloppen. Ondanks alle informatie, die door onafhankelijke instituten werd verstrekt bleken de mensen niet op de hoogte. Een bijzonder conclusie was ook dat haar eigen vooronderstelling, dat hoogopgeleiden met veel ervaring beter op de hoogte zouden zijn, niet klopte. Die lieten zich in het geheel niet door de feiten leiden. Ze lieten zich leiden door zaken, die in het verleden hadden plaatsgevonden. Een ervaring van ouders of grootouders. Jonge mensen en mensen die minder waren opgeleid hadden meer de neiging zich op de feiten te baseren in hun keuzes.

5 benaderingen
De ontdekkingen van professor Nalder brengen haar op een aantal interessante conclusies waar het gaat om veranderen. Ze geeft daar 5 benaderingen voor aan:

1. De eerste is dat je weinig hebt aan cijfers en rationele argumenten al je iemand wilt overtuigen, die halen het niet bij de emotionele beleving van mensen en de emotionele beleving heeft te maken met de betrekking die je met iemand hebt.
2. Geloof niet in educatie, het kan wel helpen maar het helpt niet zoveel als je denkt.
3. Als je wilt dat mensen veranderen versterk dan de band die je met ze hebt.
4. Leer de emotionele beleving achter iemands standpunt begrijpen ongeacht de vraag of je het er wel of niet mee eens bent.
5. Accepteer dat het tijd kost, met één gesprek ben je er niet.

Ook wij laten ons dus leiden in ons gedrag door andere dingen dan de feiten. Wees je er bewust van en als je leiding geeft praat erover met de mensen om je heen, zodat je er samen mee om kunt gaan. Als je leiderschap gedeeld is en als je coachend leiding geeft, heb je er meer mogelijkheden voor.