Verborgen kennis

Basisschool
Op mijn tiende jaar verhuisde ik van Veenhuizen ( het Pauperparadijs) naar Amsterdam. Ik zat in de vierde klas van de basisschool en de meester van de vierde klas was vlak voor de daadwerkelijke verhuizing op een avond bij ons thuis geweest. Hij had met mijn ouders gesproken over mijn schoolprestaties, mijn spellingsschriften stonden vol rode strepen en mijn ouders hadden een brief gekregen met daarin de aanbeveling mij de vierde klas nog een keer te laten doen. Niet lang daarna zat ik op een Amsterdamse basisschool, het was voorjaar  en het tweede deel van de vierde klas deed ik daar.

Wat meeviel
Het enige wat meeviel was de juffrouw, juffrouw Pietersen. Het was een wat oudere vriendelijke juf die aardig tegen mij was. Dat was heel prettig in een klas waarin ik het gevoel had mij voortdurend te moeten verdedigen tegen Amsterdamse jongens, die veel sneller spraken en een volstrekt ander accent hadden dan dat van mij. Dat hielp niet om me thuis te voelen op de nieuwe school. En er was nog een probleem. Ze maakten sommen met breuken en die had ik nog nooit gezien. Dat durfde ik tegen niemand te zeggen ook niet tegen die aardige juf. Mijn enige oplossing was afkijken. Ontdekken hoe de andere kinderen die sommen maakten. Dat lukte op de één of andere manier. En het duurde ook niet zo lang voor ik ze na kon doen. En zo slaagde ik erin om over te gaan naar de vijfde klas. De brief van mijn meester uit Veenhuizen is nooit op mijn school in Amsterdam terecht gekomen. Ik bleef pas voor het eerst zitten in de tweede klas van de HBS.

Ik kan het niet
Wat  inmiddels wel heel sterk had postgevat in mijn denken was dat ik niet kon leren. Ik kon de noodzakelijke kennis niet in mijn hoofd krijgen. Dat was ook mijn verklaring voor het mislukken in klas 2 van de HBS. Opnieuw verhuisden we nu naar Breda. Daar deed ik het grootste deel van klas 2 van de HBS voor de tweede keer. Ik had geluk, in Breda liepen ze achter op Amsterdam en ik kon vaak mijn in Amsterdam reeds gemaakte huiswerk gebruiken. Zo haalde ik voldoendes en ging over naar klas 3. Van mijzelf had ik niet het idee dat ik iets wist, dat ik bezig was een schat aan kennis op te bouwen. Ik had veel meer het idee dat ik geluk had en dat ik handig was in het van de nood een deugd maken.

Tacit knowledge
Ik ontwikkelde tacit knowledge. Het idee van tacit knowledge hebben we te danken aan Hongaarse wetenschapper en  filosoof Michael Polanyi. Hij stelt dat kennis betekenis krijgt in haar relatie met een mens. Kennis op zich is betekenisloos zegt Polanyi. Kennis gaat leven en krijgt zin door persoonlijk commitment, verbeelding, intuïtie en creativiteit. De waarnemer, de mens integreert losse waarnemingen tot een betekenisvol geheel en daarbij gebruikt de mens allerlei kennis en ervaringen die eerder zijn opgedaan. Ik vermoed dat ik langs een soortgelijk proces in vierde klas breuken onder de knie kreeg. Door te kijken wat andere kinderen deden en dat na te doen leerde ik. Zo kreeg ik trouwens jaren later ook de Indonesische taal onder de knie. In beide gevallen was er dus interactie voor nodig. Niet van de mensen, die mij iets wilden leren maar van mijzelf omdat ik iets wilde leren.

Gericht proces
Dat is geen wild proces van trial and error maar een proces waarbij je vermoed wat je moet doen en dat probeer je dan. Afhankelijk van het resultaat probeer je dan verder. Het is een proces waarbij je creativiteit nodig hebt omdat je moet ontdekken wat werkt en wat niet werkt. Polyani zegt dat je zo’n proces niet kunt beheersen of controleren. Het is belangrijk er ruimte voor te scheppen en het aan te moedigen. Mensen aan te moedigen om iets te proberen, niet in het wilde weg maar geleid door wat je denkt.

Trainen
Het is in dat verband heel boeiend om te kijken en te luisteren naar het verhaal van hockeycoach Marc Lammers over het trainen van Sylvia Karres. Hoe hij haar eerst iets wilde leren wat absoluut niet bij haar paste, wat dat deed met Sylvia en haar teamgenoten. Sylvia kwam pas in haar kracht toen ze met elkaar ontdekten wat bij Sylvia wel werkte. Sylvia mocht haar tacit knowledge gaan gebruiken en ontwikkelde zich daarin. Dat leidde uiteindelijk tot een wereldtitel voor het dameshockey team.

Exactheid
Polyani heeft veel bezwaren tegen  de westerse manier van denken de preoccupatie met exactheid, planning, beheersbaarheid van objectieve kennis, die los staat van de persoon. Je doodt daarmee de creativiteit en de individualiteit van de mens.  Kennis is alleen bruikbaar en krijgt betekenis in de relatie met een mens en die relatie krijgt vorm in tacit knowledge.

Leiderschap
In leiderschap is tacit knowledge erg belangrijk. Het gaat erom hoe jij als leider met een situatie omgaat. Met de mensen die erbij betrokken zijn, met de vraagstukken en de uitdagingen. De antwoorden vind je niet in een boek of in je laptop. Het gaat om hoe jij handelt in een situatie. Door er met anderen over te praten schep je de mogelijkheid om je erin te ontwikkelen. Hoe doe jij dat?

Wil je hierover of over iets anders verder praten bel dan 0622995926 of mail dirkboersma@hotmail.com