Verantwoordelijkheid en taal

Je taalgebruik laat zien of je daadwerkelijk je verantwoordelijkheid neemt of niet.

Ik zag op tv een korte documentaire over het Nederlandse mannen hockeyteam. Dat ging natuurlijk ook over Paul van Ass, de bondscoach. Van Ass heeft in de aanloop naar de Spelen keuzes gemaakt. En soms is hij daar weer op teruggekomen. Van Ass stond onder grote druk. Van de hockeybond, van de media, van de publieke opinie. Er moest gepresteerd worden en iedereen bemoeide zich met zijn opdracht. In dit soort situaties is opeens iedereen bondscoach, of denkt althans dat te zijn. Van Ass maakte keuzes die veel werden becommentarieerd: Taekema en De Nooijer eruit. Toch zeer goede spelers met een uitstekende staat van dienst. Later De Nooijer toch weer erin. Op een van de persconferenties zei Van Ass: “Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg”. Helemaal waar. En als je wilt dat het anders gaat, beter gaat moet je dus ook iets anders en beter gaan doen. Dat betekent risico en verantwoordelijkheid nemen. Dat deed Van Ass met een zilveren medaille als beloning. De kritiek is verstomd.
Taalgebruik
Vaak kun je van het taalgebruik van iemand afleiden hoe het staat met het nemen van verantwoordelijkheid. In ons Nederlandse taalgebruik gebruiken we heel vaak het persoonlijk voornaamwoord “je” waar “ik” wordt bedoeld. Door zo te praten neem je afstand van je zelf, wordt je je eigen toeschouwer. Dit afstand nemen kom ik ook tegen in een uitdrukking als “ik merk dat ik boos ben” in plaats van “ik ben boos”. Het persoonlijk voornaamwoord “je” vervangen door “ik” als je ook “ik” bedoelt maakt communicatie veel krachtiger, omdat het persoonlijker wordt. Het is nog onpersoonlijker als ik over mezelf in de derde persoon zou praten, bijvoorbeeld: “Dat is weer typisch iets voor Trapman”. terwijl ik gewoon mezelf bedoel. Dan ben ik niet alleen mijn eigen toeschouwer, maar ook mijn eigen criticus die niets met mijzelf te maken lijkt te hebben.
Verstoppertje spelen
In de praktijk spelen we nogal eens verstoppertje, ontlopen we ongemerkt verantwoordelijkheid. Dan kom ik een leidinggevende tegen die zegt: “wij hebben besloten dat….”, waarmee hij de verantwoordelijkheid bij een groter geheel, bijvoorbeeld het managementteam of de directie legt. Of: “We maken allemaal wel eens fouten”. In deze uitdrukking zit in ieder geval nog het woordje “wij”. De afstand tot mijzelf wordt nog groter als ik zou zeggen: “het team maakt wel eens fouten” of “er worden nu eenmaal fouten gemaakt”. In deze laatste uitdrukking staat het geheel buiten mijzelf, ben ik er niet bij betrokken, laat staan dat ik nog verantwoordelijk ben. Don’t shoot me, I am only the pianoplayer.
Verantwoordelijkheid nemen
Zolang ik in enige mate verstoppertje speel neem ik niet echt de verantwoordelijkheid voor mijn keuzes en daden. En als leidinggevende geef ik mijn medewerkers daarmee de ruimte om mij niet echt serieus te nemen. Omgekeerd geef ik mijn medewerkers ook de ruimte om hun verantwoordelijkheid in enigerlei mate te ontlopen zolang ik daar niet op stuur, waarbij hun taalgebruik hierover een goede indicatie geeft. En dat sturen begint al bij het sturen op taalgebruik.
Terug naar Van Ass. Hij zal het best goed hebben gedaan, ik kan niet beoordelen of andere keuzes wellicht wel een gouden plak zouden hebben opgeleverd. Maar daar gaat het mij ook niet om. Van Ass heeft ondanks alle druk steeds de verantwoordelijkheid genomen, hij heeft steeds duidelijk gemaakt dat het zijn keuzes waren. Hij heeft steeds weer in allerlei varianten gezegd: “Ik heb besloten…, ik wil…..”, et cetera. Dat maakt hem geloofwaardig, daarmee bereikt hij resultaat.
En jij, hoe zit het met jouw taalgebruik? En met dat van jouw medewerkers? Zie je mogelijkheden om daar stappen in te zetten of mag jij je gelukkig prijzen omdat uit het taalgebruik blijkt dat het echt goed zit met het nemen van verantwoordelijkheid?