Ruimte geven

In de rivier bij het dorp waar ik woon wordt hard gewerkt. Mensen zijn bezig om de rivier de ruimte te geven. Dat is nodig omdat gebleken is dat we de rivier niet kunnen temmen. Wat doen we met mensen? Temmen we die of geven we die ook de ruimte? En hoe doe je dat dan?

Ruimte voor de rivier
In de rivier de Waal vlak bij mijn huis wordt hard gewerkt. Enkele maanden gelden begon de drukte. Kribben werden afgebroken, er werden stenen in het water gegooid, er liggen lange samengebonden strengen van lange takken op hopen bij elkaar. Er ligt een bok met een grote kraan erop langs de oever. En als je over de dijk rijdt zie je aan de rivierkant van de uiterwaarden allemaal mannetjes met gele en oranje fluorescerende jassen aan het werk. Er rijden shovels en dumpers af en aan, kortom een drukte van belang. Het zijn pogingen te anticiperen op wat de rivier gaat doen. De rivier doet wat zij wil. Er is jaren gemeten en gerekend aan de rivier en wij dachten te weten hoe de rivier zich zou gedragen. Alle maatregelen die wij namen om ons te beschermen tegen het water waren gebaseerd op die berekeningen. Echter in 1995 werden wij door de rivier gewaarschuwd, het water werd hoger dan berekend was en de berekeningen werden herzien. Inmiddels zijn we er achter dat het uiterst lastig is het gedrag van de rivier goed te voorspellen. En we gaan over tot maatregelen, die bedoeld zijn om de rivier meer ruimte te geven. De rivier krijgt de kans om sneller te stromen en krijgt de kans om meer kanten op te stromen. Op die manier denken we te kunnen zorgen voor een vreedzame en productieve co-existentie tussen ons en de rivier. En wij passen ons aan, niet de rivier.

Temmen?
We hebben lang gedacht de rivier te kunnen temmen maar inmiddels hebben we ontdekt dat ons dat niet lukt en dat het temmen van de rivier geen goed concept is als we die vreedzame en productieve co-existentie zoeken. Met het ruimte geven aan de rivier zijn we op een totaal andere strategie terecht gekomen. Een strategie waarbij de rivier ruimte krijgt en wij anticiperen op het gedrag van de rivier. Wij zorgen dat we er klaar voor zijn als de rivier onverwachte dingen doet. (Dingen die wij trouwens wel zelf in de hand schijnen te werken met het opwarmen van de aarde). De economische crisis heeft ons geleerd dat de economische strategieën die wij toepassen niet werken in de moderne samenleving. De economieën gedragen zich anders dan wij voorspellen en in onze strategieën hebben uit gestippeld. Hooggeleerde mensen zijn nu naarstig op zoek naar nieuwe strategieën, die het ons mogelijk maken verstandig met de economie om te gaan. Hoe zorg  je ervoor dat alle mensen op de wereld op een acceptabel welvaartsniveau kunnen leven? Adam Smith bedacht ooit dat het goed zou zijn als ieder zo goed mogelijk zijn best zou doen in zijn of haar werk. Maar wij hebben dat veranderd in: als iedereen nou maar zoveel mogelijk winst maakt dan komt het wel goed voor ons allen. Winst is dan de KPI waarmee je meet dat men zijn of haar taak zo goed mogelijk uitoefent. Als je van je KPI je doel maakt gebeuren er rare dingen.

De burger temmen
In de politiek hebben we de participatiemaatschappij bedacht als oplossing voor lastige problemen waarvoor we ons gesteld zien. We hebben wetten gemaakt waarmee we de burger kunnen dwingen om te participeren. Dat is werken met een strategie waarmee de burger getemd moet worden. Wat zou er gebeuren als we net als bij de rivier een strategie bedenken waarmee we de burger echt ruimte geven. Ruimte geven om mee te denken en vooral mee te doen. Water heeft een bijzondere eigenschap, het zoekt naar het laagste punt. Daar maken we in onze strategie om de rivier de ruimte te geven dankbaar gebruik van. Water kan niet omhoog stromen. Het lukt je alleen met veel moeite het water boven te houden. Daar heb je hoge dammen, sluizen en stuwen voor nodig. Het bevaren van een rivier voorzien van deze obstakels is een lastig werkje, het je laten meedrijven met de rivier is een stuk eenvoudiger.

Sun Tzu
Hoe schep je nu een participatiesamenleving zonder overal dammen, sluizen en stuwen aan te leggen? Dat begint met participeren, het begint met echt naast de burger gaan staan en de burger uitnodigen tot een dialoog. Management consultant Mike Lehr schrijft in een blog over Sun Tzu, de beroemde Chineze krijgsheer uit het boek “The art of war”  dat hij het meeste leerde van de quote: “Het behalen van  honderd overwinningen in honderd veldslagen is niet het toppunt van krijgskunst. Het toppunt van krijgskunst is de vijand zich laten overgeven zonder te vechten”. Lehr trekt dat door naar andere gebieden van het leven. Hij wijst op de atleet, die zonder zichtbare inspanning zijn overwinningen behaalt. En hij stelt, dat je vaak het tegenovergestelde moet doen van wat je in eerste instantie denkt te moeten doen.

• Om je beste prestatie te leveren moet je plezier hebben.
• Wil je iemand iets leren, onderwijs dan niet
• Als je wil dat iemand iets van je koopt, verkoop dan niet
• Als je wilt dat anderen je volgen, leidt dan niet
• Als je wilt winnen, lever dan geen strijd
• Als je anderen wilt beïnvloeden, controleer dan niet
• Als je mensen wilt veranderen, dring je dan niet op

Lehr zegt dat managing by wandering around, een mooie business vertaling is van dit principe. De mensen hebben dan de ruimte en de kans om de manager te benaderen en aan te spreken. Je bent altijd in het voordeel, zegt Lehr, als de mensen naar jou toekomen.
De werkers aan de rivier geven haar de ruimte, hoe geef je  ruimte aan de mensen in je  organisatie en aan de burgers in het land?