Neutraal vs affectief

Goed luisteren, vragen, observeren en geduld zijn de sleutel tot het doorgronden van gedrag waar je niet bekend mee bent.

Emoties tonen
We kennen allemaal de verschillen in de manier waarop mensen met emoties om gaan. De uitbundige uitingen daarvan, die je wel kunt zien in Zuid-Europese landen of in een land als Brazilië en aan de andere kant de volstrekte uitdrukkingsloosheid op het gezicht van een Nederlandse minister bij een TV toespraak. Ik kan me nog goed herinneren hoe er in Groningen na het behalen van een schaatsprestatie tegen mij gezegd werd: ” ‘t kon slechter”. We hebben het hier over de vierde dimensie die volgens Trompenaars cs belangrijk is als het om verscheidenheid en verschillen in cultuur gaat. Het is de dimensie met Neutraal aan de ene en Affectief aan de andere kant. Er zijn samenlevingen waar het heel gewoon is om emoties te tonen. Argentinië, Frankrijk en Italië zijn daar voorbeelden van. Aan de andere kant zijn er samenlevingen waar het tonen van emotie absoluut not done is.

Interpretatieverschillen
De Javaanse bevolkingsgroep in Indonesië is, zeker als het om traditioneel opgevoede mensen gaat goed getraind in het niet tonen van emoties. Op foto’s zie je meestal niemand lachen. Het tonen van emoties wordt gezien als een teken dat je de situatie niet meer onder controle hebt. Toen de Indonesische president Soeharto, een aantal jaren voor zijn val, op de TV zijn boosheid liet zien, zeiden de oudere Javanen in mijn omgeving dat hij zijn macht aan het verliezen was. En het enige wat hij zei was dat hij een aantal mensen, die kritiek hadden geuit ging aanpakken. Het was maar een klein moment van boosheid geweest en hij zei alleen maar aanpakken. De omgeving trok daar echter verregaande conclusies uit.
Hoe anders hier in Nederland waar we wel eens zeggen dat het tijd wordt om met de vuist op tafel te slaan. Ze moeten nu maar eens zien wie hier de baas is. Als een Javaan dat ziet is zijn conclusie, die is niet lang de baas meer.

De neutrale kant
Aan de neutrale kant van deze dimensie toon je weinig persoonlijke betrokkenheid. Je beperkt je tot de zaak, je praat zelden met stemverheffing, je spreekt vrij monotoon, laat anderen netjes uitspreken en in fysieke zin zorg je voor ruimte tussen jou en de ander. Aan het begin van een nieuwe training zie je hoe er bij het vullen van de zaal steeds stoelen leeg blijven tussen de mensen. Pas als het niet anders kan gaan de mensen naast elkaar zitten. In de trein, de tram of de bus kun je dat trouwens ook goed zien.

De affectieve kant
Aan de affectieve kant van deze dimensie laten mensen hun emoties open zien. Je merkt direct wanneer de mensen blij, boos of verdrietig zijn. Stel je maar een al die toeterende Fiatjes in Milaan, Rome of Florence voor. Mensen interrumperen elkaar makkelijk, praten door elkaar heen, verheffen makkelijk hun stem en raken elkaar makkelijk aan.
Op deze dimensie liggen de misverstanden voor het oprapen. We hebben snel een oordeel over mensen, die een andere positie op deze dimensie innemen. Toen ik net in Indonesië werkte keek ik raar op als mannen hand in hand liepen of een arm om je heen sloegen als je samen in een dossier verdiept was. De eerste keer dat mij dat overkwam schrok ik ervan later ontdekte ik, dat juist die fysieke non verbale manier van communiceren met mijn Indonesische collega’s, de samenwerking veel makkelijker maakte.

Risico’s
Je kunt op deze dimensie ongelooflijk grote verschillen waarnemen en generaliseren is vol risico’s. Om het maar tot Indonesië te beperken, daar zijn al enorme verschillen waar te nemen tussen de mensen van Java n de mensen van bijvoorbeeld De Molukken. Het Nederlands gezag werkte veel makkelijke samen met de mensen van de Molukken die veel affectiever zijn dan met de mensen van Java die zich op de neutrale kant van deze dimensie profileren. De Nederlanders vonden over het algemeen dat je niet wist wat je aan ze had. Je kon hun emoties niet lezen. In boeken als “De Stille kracht”van Couperus of “Oeroeg”van Hella Haase wordt dat mooi zichtbaar gemaakt. De Nederlander blijft vol vragen achter. Datzelfde geldt trouwens voor de Javaan, die ook met een “vertaal”probleem zit.

Leidinggeven
Wat betekent dat nu voor leidinggeven? Het betekent dat er geen recepten zijn. Alleen door goed luisteren en vragen kun je achter de goede antwoorden komen. Check je vooroordelen en vooronderstellingen. Een boek erover lezen helpt je begrijpen dat er verschillen zijn. Er zijn echter geen andere recepten dan geduld, begrip, luisteren en vragen. Het is dan, zeker als je een visie hebt, wel degelijk mogelijk om afspraken te maken ook met mensen, die anders op deze dimensie zijn gepositioneerd.