Maak de moraal wakker

Een gedragscode is een populair instrument om ervoor te zorgen dat de mensen in een bedrijf zich netjes gedragen. Ook het afleggen van een eed bij in diensttreding moet ervoor zorgen dat mensen zich netjes gedragen. Maar helpen die maatregelen wel? Hoe zorg je ervoor dat mensen zich aan de morele regels bliiven houden?

Niveaus van ontwikkeling
In mijn blog over het Moreel Kompas refereerde ik aan de beroemde psycholoog Lawrence Kohlberg, die schrijft dat het bijna niet voorkomt dat mensen terugvallen naar een reeds afgesloten stadium als het gaat om hun morele ontwikkeling. Als je op de niveaus 5 en 6 terecht gekomen bent is het lastig om weer terug te gaan naar de niveaus 1,2,3 en 4. Als het eenmaal goed zit met je moraal dan hoef je niet bang te zijn voor een terugval. Dat is een gedachte, die een stevig fundament geeft aan het idee dat het voldoende is om voor topposities mensen te selecteren, bij wie het met de morele ontwikkeling wel in orde is. Dan hebben we trouwens als het om mensen die business studeerden wel een probleem. Er is daar een stevige selectie nodig. Want, onderzoek van Duke University laat zien dan maar liefst 56 % van die studenten toegeeft gefraudeerd te hebben om een graad te halen en daarmee scoren ze het allerhoogst van alle studie richtingen. Het is mogelijk zegt Browyn Fryer dat zij misschien denken dat fraude de prijs van succes is. Of, dat frauderen normaal is omdat iedereen het doet. Of het is ook mogelijk dat deze studenten denken dat eerlijkheid een luxe is.

Onderzoek
Browyn Fryer grijpt hier teug naar onderzoek gedaan door Dan Ariely, die zich bezig houdt met de vraag waarom wij frauderen, hij doet er intensief onderzoek naar.In diverse experimenten probeert hij te ontdekken wat mensen beweegt om te frauderen. Hij brengt mensen in de verleiding om over de schreef te gaan en komt er zo achter onder welke omstandigheden mensen dat wel doen en wat de omstandigheden zijn die ervoor zorgen dat mensen het niet doen. Hij heeft enkele interessante ontdekkingen gedaan. Zo blijken mensen heel makkelijk een colaflesje uit een koelkast te pikken ook al weten ze dat het van iemand anders is. Maar als er in een kast schoteltjes met geld zijn weggeborgen, waarop de namen van de eigenaars staan dan blijft iedereen van die schaaltjes af. Ariely trekt uit dit en andere experimenten de conclusie . Dat naarmate de zaken waarmee je kunt frauderen verder van echt fysiek geld afstaan, dat frauderen makkelijker wordt. Aandelen zijn makkelijker dan geld, opties gemakkelijker dan aandelen, woekerpolissen nog gemakkelijker. En, hij ontdekte nog iets namelijk dat de mensen, die frauderen helemaal niet tekort komen waar het hun morele mindset betreft.

Morele mindset
Er is iets anders aan de hand, Die morele mindset is alleen ver weggestopt in het onderbewuste. Als die mindset echter wakker wordt gemaakt dan is de werking ervan nog steeds erg krachtig. Dat blijkt uit experimenten waarbij Ariely z’n proefpersonen, voor hij ze aan een verleiding blootstelt eerst de opdracht geeft, de tien geboden uit hun hoofd te leren. Die opdracht is voldoende om de morele mindset weer naar het volle bewustzijn terug te brengen. Als mensen na de opdracht de tien geboden uit hun hoofd te leren aan de verleiding om te frauderen worden blootgesteld, doen ze dat niet. Daarbij speelt het gelovig zijn geen rol en het goed onthouden van alle tien geboden doet er ook al niet toe. Het feit dat de opdracht wordt gegeven is voldoende om fraude te voorkomen.

Leidinggeven
En, dit is een belangrijke conclusie voor mensen, die zich met leiding geven bezig houden. Het is niet nodig mensen uit te leggen hoe het zit met de moraal, met wat wel mag en wat niet mag, het zit niet in een code of conduct of een eed. Het zit in het mensen regelmatig herinneren aan hun eigen morele mindset en dat kun je prima doen door er naar te vragen. Niet uitleggen of richtlijnen geven helpt maar ernaar vragen en erover met elkaar in gesprek zijn. En, ik maak me sterk dat dat ook voor ander zaken geldt.Browyn Fryer heeft het in haar artikel over vijf mindsets, waarvan de morele er één is. Ze zijn te vergelijken met de meervoudige intelligentie waar in het onderwijs veel over gesproken wordt. De kunst is om op het juiste moment de juiste intelligentie of de juiste mindset wakker te maken. Dat doe je door op een coachende manier leiding te geven dus door vragen te stellen. Vragen doen een appel op ons, laten ons nadenken en halen de zaken die belangrijk zijn weer naar voren. Instructies, protocollen  en richtlijnen doen dat niet. Die zorgen ervoor dat het bewustzijn zich sluit en dat we de toegang tot de intelligentie, die we nodig hebben niet gebruiken.