Leidinggeven en verliezers

Maak van mensen die verliezen geen verliezers

Losers
Kort geleden werd ik getroffen door de uitspraak van een voetbalfan. Met plezier liet hij via de sociale media weten dat een club verloren had. Zijn weekend kon niet meer stuk, zei hij. Het is iets wat je vaker tegen komt. Blij zijn met het verlies van een tegenstander en dat vieren ook. Het lijkt een normaal bijverschijnsel van competitie. Bij de junioren kom je het al tegen. Je hoort kinderen van 10 jaar, ook meisjes, elkaar al een verbeten “losers” toevoegen. Het is kennelijk belangrijk om de tegenovergestelde kant van winnen, het verliezen, breed uit te meten en de verliezers nog eens even stevig in te wrijven dat ze verloren hebben.

De concurrent vernietigen
In het bedrijfsleven kom ik het ook tegen. 15 jaar geleden was ik betrokken bij de start van een mobiele telecomoperator. De eerste medewerkers kwamen allemaal van een staatsbedrijf, dat ook aandeelhouder was in deze mobiele telecomoperator. Bij de medewerkers die van het staatsbedrijf kwamen bleek elke keer weer veel boosheid over de concurrenten. Zij waren geen vrije markt gewend en al helemaal geen competitie en die competitie leidde tot veel boosheid. De boosheid leidde vervolgens tot fantasieën over hoe de concurrentie een kopje kleiner te maken. Soms kreeg ik het idee dat collega’s het liefs een slijptol achter in de auto legden om de zendmasten van de concurrent te gaan omzagen. Winnaar wilden ze wel zijn, maar dan van een competitie waarin het vernietigen van de concurrent centraal stond. Niet van een competitie waarin je juist je best doet om beter te zijn dan je concurrent, waarin je het beste uit jezelf haalt om de concurrentie voor te blijven.

Adam Smith
In het denken van de uitvinder van de vrije markt, Adam Smith, staat het beste uit jezelf halen centraal. En Smith is daarbij de gedachte toegedaan dat als iedereen nu, vanuit het eigen belang, zo goed mogelijk presteert, dat dan het geheel daarvan zal profiteren. Dat hoeft niet georganiseerd te worden, dat gaat vanzelf onder invloed van wat Smith “de onzichtbare hand” noemt.
Het is opvallend dat Smith het in zijn werk niet heeft over de status winnaar. Smith heeft het over goed je best doen, topprestaties leveren, omdat je daarmee jezelf helpt en uiteindelijk ook de samenleving. Het gaat bij Smith ook nog eens nadrukkelijk over “labour”. Over werk, in de zin van een fysieke activiteit, arbeid die een bijdrage levert aan de samenleving. Het beroep gokken of het schuiven met bezit worden voor zover ik weet door Smith niet als werk gezien.
In onze samenleving en in onze organisaties kom je helaas regelmatig verliezers tegen. De aanwezigheid van die verliezers kun je niet goed praten door een beroep te doen op de ideeën van Smith over een vrije markt. Smith zou als hij nu nog leefde voorop gelopen hebben in het bedenken van een oplossing voor het probleem van de verliezers. Smith waarschuwde in zijn tijd al voor door business gedomineerde politieke systemen en had zorgen om kannibalistische monopolies.

Coachend leiderschap
Evenwaardigheid is een basisvoorwaarde voor coachend leiderschap. Zonder evenwaardigheid is coachend leiderschap niet mogelijk. Eevnwaardigheid betekent dat er geen winnaars of verliezers zijn. Tussen winnaars en verliezers kan er geen sprake zijn van evenwaardigheid. Coachend leiderschap betekent dus ervoor zorgen dat mensen geen verliezers worden ook al verliezen ze iets en dat mensen ook geen winnaars worden ook al winnen ze wat. Het betekent al helemaal dat je binnen de samenleving en de organisatie elkaar niet als winnaars en verliezers gaat beschouwen. Coachend leiderschap betekent steeds weer opzoeken waar iemands kracht zit, vanuit welke talenten en competenties iemand een bijdrage kan leveren aan de organisatie en aan de samenleving. Verliezer zijn leidt tot apathie, leidt tot verlies van vertrouwen in eigen kunnen. Coachend leiderschap betekent mensen stimuleren en steunen in het overwinnen van zulke gevoelens zodat ze weer een beroep kunnen doen op de aanwezige kwaliteiten.
Winnen en verliezen heeft niet alleen te maken met competitie tussen landen of tussen organisaties. Ook binnen organisaties kom je het tegen. Reorganisaties zijn vaak een bron voor verlies bij medewerkers. Het is voor leidinggevenden van groot belang ervoor te zorgen dat mensen die verliezen geen verliezers worden. Op tijd uitdagen, ruimte bieden, bewust laten worden helpt mensen competent blijven.