Leiderschap of regels

Bij gebrek aan leiderschap neemt het aantal regels automatisch toe

Teveel regels
Zowel de ombudsman als de Raad van State hebben weer eens geklaagd over teveel regels. Beiden verweten de politiek teveel regels over ons uit te storten op dit moment. Regels die dan ook nog eens om de haverklap veranderd worden omdat de uitvoering ervan in de vorm waarin ze bedacht werden te lastig is.
Veel regels duiden op het ontbreken van leiderschap. Leiders weten een visie over te dragen. Leiders vinden met die visie aansluiting bij de mensen die geleid worden. En die mensen kunnen vervolgens heel goed in allerlei situaties zelf de juiste keuzes maken en op basis daarvan handelen. Zodra visie niet meer helder is en dus ook niet gedeeld kan worden ontstaat een situatie waarin kiezen een willekeurig karakter krijgt of waarin er voortdurend twijfel is over de te volgen handelswijze.
Managers maken regels en managers hebben regels nodig om ervoor te zorgen dat keuzes goed gemaakt worden en handelingen goed op elkaar worden afgestemd.

Op zoek naar regels
Als een visie ontbreekt gaan we ook op zoek naar regels. Zelf overkwam mij dat de afgelopen zomer toen ik in de vroege morgen, bij het uitlaten van mijn hond, in de berm naast een landweg een aantal lege vaten vond waar zo te zien nog wat chemische vloeistof uitlekte. Er lagen ook slangen bij en wat ander laboratoriumachtig materiaal. Ik moest onmiddellijk denken aan resten van een drugsproductie installatie. Ik bedacht ook onmiddellijk dat ik de politie moest informeren maar dit leek me niets voor 112. Ik heb al eens op mijn kop gehad toen ik volgens de mevrouw aan de telefoon ten onrechte 112 had gebeld en ik bedacht dat ik het gewone politienummer nodig had. Ik kon het mij niet herinneren en weer thuisgekomen nam de dagelijkse opstart routine mij weer in beslag, zodat het voorval naar de achtergrond verdween. Die avond kwam het echter weer boven toen ik de vaten weer tegen kwam, maar omdat ik mijn dochter naar bed moest brengen kwam ik weer niet toe aan het opzoeken van het politienummer. De volgende avond echter trof ik bij het uitlaten van mijn hond, een hele politie en brandweermacht aan. We raakten in gesprek en ik kreeg een stevige uitbrander. Ik had 112 moeten bellen, dit was echt een 112 situatie, het was heel dom dat ik daar niet naar gehandeld had.

Asbest
Een paar dagen later was het weer raak. Waar eerst de vaten lagen lag nu een grote berg asbest en ik belde onmiddellijk 112. De centraliste bevestigde de juistheid van mijn handelen en ik keerde tevreden huiswaarts. ’s Avonds echter lag de berg er nog steeds, er was zelfs geen rood wit waarschuwingslint omheen gehangen. Dus weer 112 gebeld en nu kreeg ik wel op mijn kop. Het was doorgegeven aan de bevoegde instanties en de taak van 112 zat er daarmee op. Ik zocht door naar wie die instantie was en het bleek de gemeente te zijn. Onmiddellijk trachtte ik iemand van de gemeente te bereiken, burgemeester en wethouders waren echter in vergadering en konden niet gestoord worden. Via de echtgenote van een van de wethouders kwam ik tenslotte laat die avond bij een gemeenteambtenaar terecht, die mij kalmerend toesprak. Op mijn zorg voor kinderen die daar spelen reageerde hij dat hij zou zorgen dat het asbest zou worden opgeruimd en de volgende avond bleek het weg te zijn.

Leiderschap of regels
In de hierboven geschetste situatie is er van veel regels sprake, er zijn waarschijnlijk zelfs stappenplannen om passend te handelen in zo’n situatie. Die regels en plannen belemmerden mij als burger in het eigenaarschap nemen. De aandacht van het probleem verschoof naar aandacht voor de vraag wat nu wel niet de juiste stap zou zijn. Die beweging zie je steeds optreden als er van veel regels sprake is. We worden dan druk met nadenken en praten over welke regel nu wel of niet en wanneer wel of niet moet worden toegepast. Dat waarvoor de regel bedoeld was verdwijnt uit het gezichtsveld. Zo hoorde ik over een gemeente waar aan de controle op naleving van de wetten rondom uitkeringen net zoveel geld wordt uitgegeven als aan de uitvoering van de wet zelf.
Leiderschap betekent een heldere visie hebben en op basis van die visie keuzes maken, misschien heb je daar wat vuistregels voor nodig maar geen boeken vol. Leiderschap betekent echter wel: je visie uitdragen, erover in gesprek zijn met mensen, voorbeeld gedrag tonen, je nek uitsteken en ervoor zorgen dat je op de hoogte bent van de denk en gevoelswereld van de mensen aan wie je dat leiderschap wilt laten zien. Alleen dat leiderschap kan ons van een teveel aan regels afhelpen.