Leiderschap moet overal

gedrag is de spiegel van je kernwaarden

Observaties
Wat denk je als je het schoolplein van een basisschool oploopt, zo bij het uitgaan van de school, en je ziet een groepje leerkrachten in een kringetje staan met een shagje in de hand? Wat denk je als bij een bank vanuit de parkeergarage via het trappenhuis een rek met folders tegenkomt waar een enkele folder ondersteboven staat en de meeste vakken leeg zijn, waar je je om een paar oude stoelen heen moet wurmen voor je in de ontvangsthal bent. En wat denk je als je bij de lokale Marskramer, zaterdag 5 minuten voor sluitingstijd een schoenenrek wilt kopen en de mevrouw bij de kassa zegt:”ja, die hebben we meneer”, “maar u kunt beter even wachten tot donderdag as. want dan zijn ze in de aanbieding en dat scheelt u weer € 4, =”.

Effecten
Ik denk dan, wat een fijne winkel die Marskramer, daar ga ik vaker heen. Dat zijn mensen die je kunt vertrouwen. Bij de bank denk ik, die hebben het veel te druk met interne zaken, die hebben geen tijd om aan de ontvangst van hun klanten te denken en op de school denk ik die zijn vooral met zichzelf bezig en laten de pedagogische aspecten van hun werk volstrekt niet tot zich doordringen.
Ik moest aan deze voorbeelden denken toen ik in de McKinsey Quarterly een interview las met Mike Useem, hoogleraar aan de Wharton School van de universiteit van Pensylvania. Useem is daar directeur van het leiderschapscentrum. Het zal niemand verbazen dat in het interview de snel toenemende complexiteit en de dynamiek van onze moderne wereld centraal staan.

Leiderschap
Useem benadrukt dat die ontwikkeling een enorme uitdaging is voor leiderschap. Het is in een situatie die zo complex en dynamisch is niet mogelijk om alles strak vanuit een centraal punt aan te sturen, er is veel leiderschap nodig in een organisatie omdat keuzes en beslissingen decentraal gemaakt moeten worden. Je praat dan over gedeeld leiderschap. Je kunt niet voor elk vraagstuk terug naar de hoofddirectie om pas te handelen als je het antwoord krijgt. Nee, je moet zelf kunnen handelen. Het is volgens Useem daarom van het grootste belang dat een organisatie zorgt voor voldoende mensen die aan dat leiderschap vorm kunnen geven. Leiderschap wordt al zichtbaar aan de voet van de organisatie. Het leiderschap aan de top van de organisatie faciliteert het leiderschap aan de voet van de organisatie.

Kernwaarden en gedrag
Useem benoemt een aantal aspecten, die belangrijk zijn onder anderen herstelvermogen en het kunnen omgaan met en kunnen acteren in situaties van onzekerheid. Het betekent concreet dat mensen in de organisatie veel ruimte moeten hebben om snel en effectief te kunnen acteren in de situaties die zich voordoen. Dat kan alleen als mensen doorvoelen wat de kernwaarden van het bedrijf zijn en wat het bedrijf bereiken wil. Voor de top van het bedrijf betekent dat veel energie steken in het daarover in gesprek zijn en  prikkelen om zich daarin te ontwikkelen. En niet inde laatste plaats. Er zelf naar leven. Het goede voorbeeld geven. Wij noemen dat coachend leiderschap.

Hoe is het bij jou?
Als je dan kijkt naar de hierboven geschetste voorbeelden uit de praktijk dan zie ik die mevrouw van de Marskramer er met kop en schouders bovenuit steken. Zij bindt haar klanten. Zij voelt dat ze daar de ruimte voor heeft. Bij de bank wordt zichtbaar dat de focus op dit moment binnen ligt. Daar besteedt het management in de top aandacht aan. Begrijpelijk want ze bevinden zich in zwaar weer maar als je je klanten veronachtzaamt wordt het weer nog zwaarder. Bij de school zie je iets wat nog erger is. De leerkrachten zijn zich niet bewust van het feit dat ze pedagogisch leiderschap moeten nemen. Hier is geen leiderschap. Hier gedraagt het personeel zich als arbeiders aan de lopende band in een wasknijperfabriek. Dat is ze overigens naar mijn mening niet helemaal aan te rekenen. Als er zoveel gedrag van boven wordt voorgeschreven kom je bijna automatisch terecht in de modus van wachten op de volgende opdracht en vrij handelen als er nog geen voorschriften zijn ontvangen.
Wat zie je in jouw werkomgeving, wat zie je terug in het gedrag en het handelen van de mensen in jouw organisatie en wat zegt dat over jouw leiderschap?