Konijnen tellen

Toen ik op de middelbare school zat werd dagdromen als een probleem gezien en ook toen mijn kinderen nog op school zaten moest ik op school komen om daar te horen dat mijn dochter teveel dagdroomde. Tegenwoordig ontdekken we dat dagdromen een belangrijke rol speelt in creativiteit en innovatie. maar hoe manage je dat nou als leiding gevende. hoe stimuleer je dagdromen en hoe stel je grenzen aan het dagdromen?Het stellen van vragen en het maken van goede afspraken kunnen daar een belangrijke rol in spelen

Konijnen
“Zit je konijnen te tellen?” Het was zeker geen open vraag, die meneer Gravendeel, onze Franse leraar op de middelbare school mij stelde. Het was ook geen vraag waarop hij een antwoord wilde. Het was zijn aanpak om mij weer bij de les te krijgen. Iets met die vreselijke onregelmatige werkwoorden of de complexe Franse grammatica. Ik lette even op maar droomde al snel weer weg terwijl ik over het grote grasveld naast onze school staarde of keek naar de vrachtauto van Jansenauto’s, die vaten kwam brengen of halen bij de verffabriek tegenover onze school. Ik zag de auto het hek om het terrein binnenrijden en naar de goed positie manoeuvreren  om het laad en loswerk zo praktisch mogelijk te kinnen doen. Op de achtergrond bromde de zware eentonige stem van meneer Gravendeel, die aan het uitleggen was.
Ja, ik was aan het dagdromen, mijn favoriete bezigheid, zeker op de middelbare school. Het was mijn manier van spijbelen. Mijn lijf was aanwezig maar mijn gedachten waren overal behalve bij de les. Ik had maar een klein aanknopingspunt nodig, een konijn, een vrachtauto, het woord Parijs om mijn gedachten te laten vertrekken van de plaats waar ze volgens het rooster zouden moeten zijn.

Dagdromen
Dagdromen was een probleem in de tijd dat ik op de middelbare school zat. Dagdromen stond het halen van goede cijfers en dus schoolsucces in de weg.
Tegenwoordig denken wij daar wat anders over. In allerlei onderzoeken wordt vast gesteld dat dagdromen de creativiteit bevordert en daarmee een essentiële rol  kan spelen in innovatie. Isaac Asssimov wijst in zijn artikel”How do people get great ideas”naar Agust  Kekulé, een beroemde Duitse chemicus. Hij wordt gezien als  de belangrijkste chemicus van zijn tijd. Hij ontdekte het model van het benzeen molecuul en zegt daar zelf over dat dat model in een dagdroom bij hem kwam. Het verhaal staat bekend als de Orobouros droom. Ouroboros is een oud symbool van een slang, die zich in zijn eigen staart bijt. Dat symbool bracht hem op de cirkelvorm van het molecuul. Een bijzonder belangrijke ontdekking in de Scheikunde. Behalve Kekulé kennen we ook Archimedes, die in het bad ging zitten en zo de opwaartse kracht ontdekte. En, we kennen het verhaal van Newton, die op het idee van de zwaartekracht kwam toen hij een appel uit een boom zag vallen. Van Kekulé en van newton weten we ook dat het harde werkers waren. Maar ze beschrijven zelf dat hun ontdekkingen niet tot stand kwamen op het moment van hard werken maar juist op een moment dat ze hun hersens de vrije loop lieten. Toen konden in hun hoofd ineens de nieuwe combinaties ontstaan. Als je de controle loslaat gebeurt er dus iets moois. Iets moois waarvan je niet kunt voorspellen dat het ook gebeuren zal. Het kan gebeuren.

Lastig
Voor managers is dat lastig, hen wordt gevraagd verantwoording af te leggen over geïnvesteerd geld en dat betekent meestal gebruikte tijd. Uren moeten declarabel zijn of, als het om de zorg gaat moet en zo min mogelijk tijd aan een handeling besteedt worden om de zorg betaal baar te houden. Wat moet je dan met tijd, die je niet verantwoorden kan. Experts, adviseurs  en stafafdelingen houden zich bezig met het zo inplannen van werk dat er geen tijd en afstemmingsverlies optreedt. Wat doe je dan met tijd waar misschien iets moois uitkomt maar voor hetzelfde geld iets waar je niks aan hebt. De sociaal psycholoog Kolb beschrijft het leerproces maar ook het proces van managen in veer stappen.  Van concept naar experiment dan naar de routine van de dagelijkse praktijk en vervolgens terug naar het concept via reflectie. Het is een cyclus, die lijkt op de bekende plan, do, check, act cyclus. Een belangrijk verschil is dat Kolb het belang van de reflectie benadrukt.

Reflectie
Reflectie is noodzakelijk om een goede relatie te leggen tussen denken en doen tussen beleid en handelen. Het kost ons vaak moeite om aan die reflectie ruimte te geven om daar de tijd. Om de gedachten eens even de vrije loop te laten om zo tot input voor beter beleid te komen. Jan Buijs, hoogleraar innovatie in Delft heeft veel gebruik gemaakt van het model van Kolb om inzichtelijk te maken hoe innovatieprocessen verlopen. In de reflectie fase waarin praktijk en theorie aan elkaar getoetst worden. Het is een fase waarvoor je tijd in moet ruimen en een fase waarin je ruimte moet geven. Dat is tijd, die zich dubbel en dwars terugbetaald, in een hogere productiviteit en een slimmere manier van werken.
Een eenvoudig experiment gedaan door de universiteit van Californië, illustreert dit. Aan proefpersonen werd gevraagd in twee minuten zoveel mogelijk toepassingen te bedenken voor tandenstokers. Daarna werd de heel groep verdeeld in vier  groepen. Een groep mocht in een rustige kamer gaan relaxen, een groep kreeg een korte training om zich te oefenen in het onthouden. Een derde groep kreeg heel eenvoudig handwerk te doen. ( werk waarop het lastig was je te concentreren, waarbij je gedachten vanzelf overal heenvlogen) en een vierde groep werkte gelijk door aan de volgende opdracht. Daarna kregen alle vier de groepen nogmaals dezelfde opdracht. Het bleek dat in de tweede ronde de groep, die de hersens de vrije loop had gelaten 41% beter presteerde dan de ander groepen. In een ander experiment kreeg één van de groepen de opdracht op te schrijven wat ze gedurende de eerste taak gedaan hadden, ze mochten met elkaar praten over wat ze opgeschreven hadeden. Ook deze groep presteerde aanzienlijk beter. Het is dus de moeite waard om mensen de kan te geven om te dagdromen. Het is wel belangrijk dat dit dagdromen een relatie heeft met de dingen waar je op het werk mee bezig bent en daar kun je als leiding gevende wel in sturen.

Vragen stellen
Het stellen van vragen brengt processen in het brein op gang. Het is als het ware de aanstichter van denkprocessen. Het stellen van open vragen stimuleert het denken over bepaalde zaken. En dar zit je invloed als leidinggevende. Door het stellen van een vraag roep je een gedacht bij iemand op,. Je maakt iets wakker in het onbewuste, er komen processen opgang, waarbij allerlei beelden de revue passeren en waarbij nieuwe gedachten ontstaan. Het is daarbij wel noodzakelijk om als leidinggevende je mond te kunnen houden. Stel niet een volgende vraag als je niet direct antwoord krijgt. Geef mensen de kans om te “broeden” op een mogelijk antwoord. Neem de tijd, zorg voor ruimte en rust. En zorg ervoor dat je niet in de valkuil stapt het antwoord voor de ander te bedenken en het hem of haar in de mond te geven. Als je wilt dat creativiteit en innovatie in jouw organisatie de ruimte krijgen schep er dan de voorwaarden voor. Oefen  jezelf in het vragen stellen, luisteren, geduldig zijn en vertrouwen hebben in de toekomst. Kom niet direct met je oordelen want daarmee sla je het creatieve proces morsdood. Misschien was die konijnenvraag zo gek nog niet. Het was een impuls aan mijn dagdromerij. Het Frans heb ik helaas nooit goed onder de knie gekregen