Ik vs wij

Ik tegenover wij, met coachend leiderschap verbind je ze.

De tweede dimensie: ik versus wij
De tweede dimensie waarop je de verscheidenheid tussen culturen goed kunt waarnemen is die tussen mij en wij, tussen individualisme en communitarisme. Wat staat centraal in het denken en handelen van mensen het individu of de groep waartoe dat individu behoort. Uit onderzoeken van Trompenaars cs blijkt dat de Nederlandse cultuur hoog scoort op dat individualisme. Dat hoor je trouwens regelmatig in onze samenleving als het gaat over de ik-cultuur, als het gaat over “ikke, ikke, ikke en de rest kan stikke”. Dat zeggen we, ook als Nederlanders, niet over onszelf maar wel over anderen. Het geeft ook aan dat we niet altijd blij zijn met die gerichtheid op het individu. Aan de andere kant zijn er de culturen, die veel meer gericht zijn op het wij. Indonesië, waar ik lang werkte en woonde, scoort hoog op deze kant van de dimensie. De grote familie en de etnische groep staan daar centraal en dragen zorg voor de sociale zekerheid, die bij ons door de overheid is geregeld. In Indonesië worden keuzes bepaald door het belang van die keuze voor de groep. Dat gaat tot en met de keuze voor opleiding, carrière of huwelijkspartner. Altijd is er de vraag wat de consequenties voor de familie zijn. Die vraag komt voor de vraag wat de betekenis voor jouwzelf is.

Bewegen
Overigens weet ik door mijn plattelandsafkomst en mijn leeftijd, dat een jaar of vijftig geleden die kant van de dimensie ook in Nederland nog veel belangrijker was. Mijn oma’s hadden meer invloed op de gang van zaken in ons gezin dan mijn ouders op de gang van zaken in mijn gezin.
Dat laat zien dat culturen zich kunnen bewegen op de dimensies. De posities zijn niet statisch Volgens Trompenaars cs zijn ze ook goed te zien als voorgrond en achtergrond. Voor ieder cultuur zijn beide kanten van het spectrum belangrijk, alleen is er één op de voorgrond en één is op de achtergrond.  In onze cultuur merk je dat aan discussies over de cohesie in de samenleving, de eenzaamheid van ouderen en de vele gevallen van burn out kunnen ook wel eens hun oorzaak hebben in het ontbreken van grenzen aan de individuele ambitie. We zijn op zoek naar nieuwe grenzen, die voor wat meer samenhang kunnen zorgen
Trompenaars noemt egoïsme en anarchie als de negatieve uitingen van de ik-kant van de dimensie en conformisme als negatieve uiting aan de wij-kant van de dimensie. De positieve uitingen van de ik-kant zijn initiatief en persoonlijke verantwoordelijkheid en de positieve uitingen van de wij-kant zijn committent en coöperatie.

Ik en wij en coachen
Als het gaat om coachen en om leiderschap kom je deze dimensie ook nadrukkelijk tegen. Bij coachen gaat het om wat de coachee wil. Dat is een opvatting waarbij de ik-kant sterk naar voren komt. Veel coaches zijn van mening dat je alles uit het individu moet laten komen. Dat kom je trouwens ook in opvattingen over onderwijs tegen. Als die ik-kant zo centraal staat dan wordt het moeilijk om mensen aan te spreken. Mensen krijgen dan de ruimte om langdurig op de verkeerde weg te zijn. In veel organisaties waar wij komen is dat een nadrukkelijk vraagstuk. “Mag ik daar wat van zeggen?” hoor je dan.  Dat is aan de wij-kant van het spectrum een veel minder groot probleem. Men kent de groepsnorm en voelt de ruimte anderen daarop aan te spreken.

Coachend leiderschap brengt ik en wij bij elkaar
Met coachend leiderschap breng je beide kanten van het spectrum bij elkaar. Aan de ene kant honoreer je de ruimte voor het ik door op evenwaardige wijze in gesprek te gaan over te realiseren visies en doelen, aan de andere kant gebruik je de afspraak om de wij-dimensie aan te brengen. Je beweegt je als coachend leider voortdurend van de ik-kant naar de wij-kant en weer terug. De visie en je persoonlijkheid zorgen voor de verbinding met het wij. De vragen die je stelt en de afspraken die je maakt geven ruimte aan het ik. Ook in het aanspreken maak je weer de verbinding tussen de ik-kant en de wij-kant van deze dimensie. Er wordt mij vaak gevraagd of een coachende leiderschapsstijl wel past in andere culturen en ik kan zeggen dat je deze zelfde bewegingen tussen ik en wij ook in een andere cultuur goed kunt maken. Met mijn Indonesische collega’s ging dat prima, maar ook met niet autochtone Nederlanders hier in Nederland ging het prima. De kunst van het vragenstellen, het maken van afspraken en het aanspreken moet je dan wel goed onder de knie hebben.