Hoe stel jij een diagnose?

Toen ik begon als trainer, was ik steeds druk bezig met uitzoeken wat anderen dachten en hoe ze in elkaar zaten. Ik analyseerde en diagnosticeerde er lustig op los. Op een bepaald moment keek ik naar mezelf als een soort rechercheur. Het maakte me erg moe en ik besloot ermee te stoppen. Als ik had willen rechercheren had ik bij de politie moeten gaan. En dat is mijn keuze niet geweest. Dit besluit was een opluchting. het gaf mij de kans met een coachee of een trainingsgroep samen in het hier en nu te zijn en van daaruit samen te werken en te bouwen.

Een concullega
We ontmoeten elkaar in een wegrestaurant ergens in het midden van het land. We hadden afgesproken wat nader kennis te maken met elkaar. Ik had op LInkedIn al gezien dat deze concullega (concurrent en collega) een indrukwekkende werkervaring had. Er stonden ook heel wat trainingen en opleidingen in zijn profiel. Hij had echt in zichzelf geïnvesteerd. Kortom, een echte vakman vermoedde ik. Ja, en als ik iemand ga ontmoeten, die zo’n indrukwekkend CV heeft voel ik mij altijd een beetje klein worden. Hij was heel aardig en vriendelijk. Nadat hij me iets verteld had over waar hij vandaan kwam, over zijn ouders, zijn geboortestreek en daaraan verwante zaken, begon hij al snel over ons vak te praten.

Modellen
Hij vertelde iets over de modellen die hij gebruikte en over de trainingen die hij op dit moment volgde. Hij vertelde er zeer enthousiast over. Hij had er al veel geld aan besteed. Het was immers belangrijk om aan je eigen ontwikkeling te werken. Ik knikte bevestigend, want dat vond ik ook. En hoe ik dat dan deed? Ja, ik lees veel, ik doe intervisie met mijn collega’s en ik schrijf ook elke dag wel een stukje. Nou, hij was nu bezig met iets en hij liet me iets zien in een boek wat hij bij zich had.

Een diagnose?
Hij vroeg: “Hoe stel je een diagnose?” ”Ik stel geen diagose” ,antwoordde ik. Nu was het zijn beurt om mij vragend aan te kijken. “Maar hoe begin je dan?” Was zijn vraag. “Nou gewoon, door aan mijn coachee of aan de groep waarmee ik werk te vragen wat ze willen bereiken”.  En ik refereerde aan ons werkmodel. Toekomstbeeld, realiteitstoetsing, opties en acties. Nou, zijn diagnosemodellen waren wel heel handig. Er waren modellen bij waarmee hij bij het zien van de mensen al kon zien hoe het met hen zat. En mensen waren vaak behoorlijk onder de indruk als gevolg van wat hij allemaal had waargenomen. De snelheid waarmee hij ze door had. Als het ware ontmaskerd.J a, natuurlijk, hij zat er ook niet aan vast en hij kon ook flexibel omgaan met een situatie. Maar die modellen boden zoveel extra. Wat bijvoorbeeld als mensen helemaal niet wisten wat ze wilden. Ja, zei ik, dan wordt dat het onderwerp van gesprek. Nou hij vond zijn modellen toch veel handiger en hij vertelde er vrolijk meer over. Hij vroeg mij niet zoveel meer en ik voelde geen behoefte hem veel te vertellen. Dat was ook niet nodig want hij wist al zoveel. Ik besloot verder te gaan en we namen vriendelijk afscheid van elkaar.

Reflectie
Ik dacht er bij het vervolg van mijn reis nog wat verder over door. Als je voor anderen de diagnose stelt zorg je voor afhankelijkheid. Het zorgt ook voor machtsverschil in de relatie en dat is in strijd met de basisgedachte van coaching en coachend leidinggeven. Bij coachen gaat het erom dat je mensen helpt zelfsturend te worden. Dat je mensen in de gelegenheid stelt het beste uit zichzelf te halen. En dat betekent als het om diagnose gaat dat je mensen hun eigen diagnose laat stellen of dat je dat samen met de mensen met wie je werkt doet. De ander moet vanaf de start van de relatie het gevoel hebben dat hij of zij het stuur in handen heeft.

CRA
In dat verband denkt ik terug aan de Community Reinforcement Approach (CRA), waarmee ik kennis maakte toen ik een aantal coachopdrachten uitvoerde in een GGZ kliniek. De kern van die, door de Amerikaanse psychiater en Vietnam veteraan Robert J. Meyers, ontwikkelde methode is dat de cliënt bij de eerst ontmoeting onmiddellijk het stuur in handen krijgt. De behandeling begint bij het eerste contact, nog voor een diagnose is gesteld. De diagnose is het resultaat van samenwerking. Op die manier krijgt de cliënt steeds meer grip op de eigen situatie. Onderzoek toont aan dat het een bijzonder effectieve aanpak is. De cliënt krijgt z’n waarde terug als mens  aan het begin van het traject.

Een persoonlijke ervaring
Ik wil deze blog afsluiten met een zeer persoonlijke ervaring. Halverwege de jaren 80 van de vorige eeuw droomde ik een paar keer heel heftig. Ik droomde dat ik met mijn vader vocht en wat het ergste was ik droomde dan dat ik mijn vader neerstak. De droom verwarde me enorm en ik raapte al mijn moed bij elkaar om er met mijn vader over te praten. Ik kan me nog precies herinneren waar we liepen op een avond toen ik het hem vertelde. En al pratend ontdekten we samen hoe het zat. Ik voelde me altijd heel klein naast mijn vader. Mijn vader wist altijd alles, had alles door, begreep alles en het ergste was dat het nog klopte ook. En zo bleef ik een kleine jongen en ik wilde graag evenwaardig zijn aan mijn vader. Ik verlangde naar zo’n evenwaardige relatie. Die had ik nodig om me echt volwassen te voelen. Het gesprek was het begin van een grote verandering in onze relatie. En het was heel fijn om mijn vader de laatste 10 jaar van z’n leven nog zo naast me te hebben in plaats van ergens ver boven me. En de dromen kwamen niet meer terug

Het is belangrijk dat de mensen met wie ik werk zelf weten waar ze heen willen en wat hun situatie is. Dan kunnen ze zelf vaststellen wat de goede stappen zijn om er te komen. Het heeft totaal geen zin als ik mijn energie steek in zulke wetenschap. Een interactie kunnen opbouwen waardoor we dat samen kunnen doen is wel erg belangrijk.
Hoe zou jij dat willen doen?