Hoe oordeel jij?

Mensen oordelen graag en vaak, ze doen het als ze om een oordeel gevraagd worden, maar ook heel vaak zomaar. Soms leidt dat tot een oordelende houding waarmee andere mensen of hele groepen mensen als minderwaardig worden gedetermineerd. De indelingen in taakvolwassenheid of het ontbreken daarvan bij Blanchard zijn hier een voorbeeld van. Maar hoe kan ik nou met oordelen omgaan zonder er schade mee aan te richten? Gregg Henriques Ph.D. schrijft er over.

15 Miljoen mensen
Evenwaardigheid betekent de ander als mens dezelfde waarde toekennen als de waarde die je jezelf toekent. In het liedje van 15 miljoen mensen van Fluitsma en Van Tijn komt de volgende zin voor: “15 Miljoen mensen. Op dat hele kleine stukje aarde. Die moeten niet ’t keurslijf in. Die laat je in hun waarde” De tekst van het liedje suggereert dat evenwaardigheid gemeengoed is in Nederland. Maar de praktijk is anders, er worden regelmatig uitspraken gedaan over anderen waarmee wordt aangeduid dat die anderen van een lagere categorie zijn. De vluchtelingen, de liberalen, de socialisten, de christenen, de ……….. en zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Met zo’n oordeel schrijven we een groep af als evenwaardige partner in de samenleving. We zeggen daarmee meestal ook dat we er niet mee willen of niet mee kunnen communiceren. De enige communicatie die er dan nog lijkt plaats te vinden is communicatie waarmee die andere partij op z’n plaats gezet wordt als minderwaardige partij.

Code of conduct
Dat is geen goede basis voor een gesprek en geen basis voor het hebben van positieve invloed op de ander. Vandaar dat de International Coach Federation en de European mentoring and coaching council in hun code of conduct hebben opgenomen dat iemand die coacht of mentor is in staat moet zijn een relatie tot stand te brengen waarin de coachee zich niet geoordeeld voelt. Alleen als de coachee zich niet geoordeeld voelt is er een goede basis voor ontwikkeling. Carol Dweck toont dat heel mooi aan hoe dat werkt in haar onderzoeken naar de effecten van een fixed mindset en een growth mindset. En Dr Cynthia Talk zegt erover: judgements clouds the mind.

Hoe zit dat dan?
Maar hoe zit dat dan met onze oordelen, want die hebben we wel degelijk. En voordat we een keuze maken of een stap zetten hebben we eerst een oordeel gehad over iets, iemand of een situatie. Soms bewust, soms onbewust. Wat doe je met je oordelen als je evenwaardigheid belangrijk vindt? In de Psychology Today van  17 mei 2013 schreef Gregg Henriques PhD er een artikel over wat wel aanknopingspunten biedt. In de eerste plaats maakt hij onderscheid tussen je ergens een oordeel over vormen en oordelend  zijn zonder het oogmerk er opbouwend mee te zijn. En dat  oordelend zijn ziet hij als een houding waarmee je veel schade aanricht. Oordelend zijn betekent te pas en te onpas, ongevraagd, zonder echte kennis van zaken ergens een oordeel over hebben. Henriques beschrijft een achttal dynamieken die je kunnen helpen opbouwend te oordelen.

Acht dynamieken

1. De dynamiek van de empathie, daarmee ben je gericht op het achterhalen wat de oorzaken zijn van iemands gedrag. Welk perspectief, welke geschiedenis en welke ervaringen liggen er ten grondslag aan dat gedrag? Wat dacht en voelde de ander toen hij of zij dat gedrag liet zien?
2. De dynamiek van het waarden raamwerk. Daarmee stel je vast wiens waarden gebruikt worden om tot een oordeel te komen, zijn het absolute waarden, zijn het relatieve waarden of zijn het waarden ontleent aan de specifieke situatie?
3. De dynamiek van de impact, het is belangrijk om je af te vragen wat de impact van je oordeel is.
4. Daarbij heb je te maken met de kracht van je oordeel maar ook met degene aan wie het gericht is. Is het iemand die kwetsbaar is, is het iemand die wel tegen een stootje kan?
5. De dynamiek van het gericht zijn op de persoon of de situatie. Uit onderzoek blijkt dat we snel geneigd zijn een oordeel over een persoon te geven, we laten in ons oordeel de situatie onderbelicht. Zo werd iemand met dyslexie vroeger gemakkelijk bestempeld als lui en slordig.
6. De dynamiek van de persoon en diens handelen. Deze dynamiek komen we bij goed aanspreken tegen, speel de bal en niet de man.
7. De dynamiek van oppervlakkige en diepgaande kennis. Eigenlijk zouden onze oordelen op diepgaande kennis gebaseerd moeten zijn. In de praktijk zijn de meeste oordelen gebaseerd op een beperkt aantal vluchtige waarnemingen of vooroordelen. Gek genoeg betekent meer kennis vaak meer terughoudendheid en voorzichtigheid in een oordeel.
8. De dynamiek van pessimisme versus optimisme, een te optimistisch oordeel over anderen kan problemen veroorzaken. Maar een pessimistisch oordeel richt zeker schade aan . (ook hierin is het werk van Carol Dweck een mooie illustratie).

Leiderschap
Het zou goed zijn als we ons in onze oordelen vaker bewust waren van deze dynamieken en net als voor veel dingen in het leven geldt ook hier: als je ze gebruikt wordt je er beter is en winnen je oordelen aan waarde en aan bruikbaarheid. Zeker in leiderschap is dit een belangrijke vaardigheid.