Wat is het nut van een kop van jut?

In verschillende de organisaties waar wij komen is het een komen en gaan van managers, hun houdbaarheid blijkt beperkt. Meestal wordt vertrek niet veroorzaakt door een promotie en ligt er ontevredenheid aan ten grondslag. Bij een nieuwe manager is er weer nieuwe hoop, maar is die hoop wel gerechtvaardigd?

Trainers
Wat is de reden dat er in het voetbal gewerkt wordt met trainers? Met die vraag begon een artikel in de Correspondent van 3 februari dit jaar. Het artikel is geschreven door Michiel de Hoog. Een nogal vreemde vraag, dacht ik. Het is toch logisch dat er in het voetbal met een trainer wordt gewerkt, die trainer is er om ervoor te zorgen dat er beter gevoetbald wordt. Hij helpt de spelers met het verbeteren van hun techniek, hij geeft aanwijzingen voor beter samenspel, hij bespreekt met de spelers de tactiek voor de volgende wedstrijd  en meer van dat soort dingen. Maar dat blijkt niet het geval te zijn, zegt Michiel de Hoog.

Kop van jut
De trainer is namelijk uitgevonden om te worden ontslagen. Hij legt dat uit in het artikel. Hoe lang geleden de eerste trainers werden aangetrokken om het bestuur van een club uit de wind te houden. De trainer ving de eerste klappen op als de club het niet goed deed. De trainer werd uitgevonden als zondebok. Als het niet goed gaat, als er teveel kritiek komt, als de supporters met spandoeken naar de club komen, de bestuurskamer bezetten of de voorzitter anonieme dreigmail toesturen, dan is het tijd om de trainer weg te sturen. En in het artikel van De Hoog staat ook nog eens dat het steeds vaker gebeurt. In de pers worden lijstjes bijgehouden welke trainer het snelst ontslagen wordt in een competitie en er zijn ook lijstjes met hoeveel trainers er al weg moesten.

Wordt het beter?
Een logische vraag is dan natuurlijk of het beter wordt als de trainer is ontslagen en vervangen wordt door een nieuwe trainer. Nee, zegt De Hoog, uit niets blijkt dat de nieuwe trainer het beter doet. De recente studie van de Tilburgse economen Jan van Ours en Martin van Tuijl bevestigt dit. Vaak wel even als hij net is aangesteld, dan doorbreekt het team de reeks negatieve resultaten die ze met de voorganger haalden. Maar op de wat langere termijn verandert er niets, wordt het misschien eerder slechter dan beter. En die langere tijd is de meeste trainers niet gegund. De media beginnen in deze tijd al gauw met naar de trainer wijzen en dat maakt het nog gemakkelijk om de trainer tot zondebok te maken. Of tot held, want als de club succesvol is wordt de verantwoordelijkheid daarvoor ook bij de trainer gelegd.

En de manager dan?
Hoe zit dat eigenlijk met al die bestuurders en managers die ontslagen worden. Die door het publiek en door de media verantwoordelijk worden gehouden voor slecht resultaten of voor een slecht werkklimaat. Welk resultaat is nu echt de manager of de bestuurder aan te rekenen? En in welke mate staat het de schuld bij een manager leggen een echte aanpak van het probleem in de weg? In hoeverre zorgt het ontslag van de manager er juist voor dat de situatie blijft zoals ze is? De nieuwe manager kiest namelijk weer voor een soortgelijke aanpak.

Verlosser
Hij of zij wordt als verlosser binnengehaald, dat geldt trouwens ook voor interim-managers. Het is dan heel moeilijk om uit het patroon van een directieve aanpak te blijven. De omgeving verwacht namelijk van je dat je snel met een plan komt waarin staat hoe je de zaak gaat aanpakken. Daardoor trap je gemakkelijk in de val van “het beter weten”. Je bevestigt daarmee het niet evenwaardig zijn, beperkt de zelfsturing van de leden van een team en het team als geheel. Je roept verzet op in de organisatie en de kiemen zijn gelegd voor de komende problemen. De manager wordt zo als kop van jut gepositioneerd en uitgenodigd vorm te geven aan die kant van zijn of haar rol. Het is een rol die anderen vaak wel makkelijk vinden. Ze hoeven dan namelijk geen verantwoordelijkheid te nemen. Ze kunnen toekijken en als het fout gaat naar de manager wijzen.

Werkdruk
Volgens het CBS ervaren managers de hoogste werkdruk en dat is niet zo gek als je ziet in welke rol ze gemanoeuvreerd worden, maar zich ook laten manoeuvreren. Het wordt tijd dat de verwachtingen ten aanzien van managers worden bijgesteld. Het wordt tijd dat managers en de mensen die hen werven en aanstellen ontdekken wat helpt om een team of een organisatie beter te laten functioneren. Daar past een manager als held of kop van jut niet bij. Daar past een manager bij die kan luisteren, die de tijd neemt, die probeert te begrijpen, die mensen met elkaar verbindt, die mensen de kans geeft het beste uit zichzelf te halen. En die moedig genoeg is om te blijven staan als er van boven in de organisatie druk wordt uitgeoefend om sneller betere financiële resultaten te behalen. We hebben managers nodig om de organisatie met de mensen die erin werken hun eigen kracht te laten ontdekken om daarmee samen met anderen te zorgen voor mooie producten, diensten maar ook vitaliteit.