Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Hoe laat je kennis groeien?

09 september 2017, gepubliceerd door Dirk Boersma

Zagen                   
Bij het opruimen van oude papieren kwam ik een map tegen waarop geschreven was; ‘tekeningen huis Niehove’ De map was dichtgeplakt met plakband . Het was een map, die ik had opgeborgen in 1984. In de periode dat we ons voorbereiden op onze verhuizing naar Indonesië. In de map bleken tekeningen te zitten van de restauratie van het monument wat wij bewoonden in Niehove. Er zaten ook begrotingen in voor die restauratie en daarin zag ik weer hoe we geprobeerd hadden de kosten te drukken door zoveel mogelijk zelf  mee te werken. De beelden van die periode kwamen me weer levend voor de geest. Zo ook het moment dat de timmerman mij erop wees dat ik helemaal verkeerd de zaag hanteerde. ‘Je moet de zaag het werk laten doen’ zei hij. En dat was totaal anders dan wat ik tot dan toe mij hele leven had gedaan. In het begin keek ik hem wat ongelovig aan maar toen hij uitlegde wat de gevolgen waren van mijn manier van zagen en ik vervolgens probeerde om de zaag inderdaad het werk te laten doen, begreep ik dat hij gelijk had. De zaag het werk laten doen betekende dat ik zelf niet zoveel druk op de zaag moest zetten.  De voordelen waren groot, ik zaagde ineens niet meer krom. De zaagsnede werd recht. Dat was altijd een probleem voor mij geweest ‘recht’zagen. Dat lukte eigenlijk nooit. Daardoor had ik altijd te maken met stukken hout die net niet goed op elkaar  of bij elkaar pasten. Ook mijn zaag bleef nu recht. Tot dan toe versleet ik veel zagen. Binnen de kortste keren waren ze krom en na een tijdje met een kromme geprutst te hebben, kocht ik maar weer een nieuwe. Maar ook dat bracht mij van de regen in de drup. Omdat ik zo vaak een nieuwe moest kopen kocht ik steeds goedkopere. Gevolg, eerder een kromme zaag.

Een openbaring
De zaag het werk laten doen  was een openbaring voor me. Ja, de zaag het werk laten doen! In het begin vroeg ik de timmerman een beetje mee te kijken om te zien of ik het zo goed deed. Maar aan het resultaat merkte ik het al.  Ik verbaasde me erover dat ik hier pas op mij vijfentwintigste achter kwam. Mijn opa had een timmerbedrijf en ik had al zo vaak iemand zien zagen en ik had zelf ook al zo vaak de zaag gehanteerd. Maar dit had ik nooit gezien.  Dit was bijzonder belangrijke kennis, die  mij hielp om effectief te zijn bij het zagen. Niemand had er ooit aan gedacht me erop attent te maken en ik had het nooit opgemerkt en er ook niet naar gevraagd.

Tacit knowlede
Zo is het met veel van dit soort kennis, die door de Japanse hoogleraren Ikujiro Nonaka en Hirotaka Takeuchi, tacit knowledge wordt genoemd. Kennis die is opgeslagen in de persoon, die een instrument gebruikt of een methode toepast. Het is kennis die zichtbaar wordt in het handelen met een instrument of met een methode. Kennis die voor een deel bewust is maar voor een deel ook onbewust. Een samenstel van overtuigingen, intuïtie, waarden etc. Het is maar de vraag of elke timmerman bewust de zaag het werk laat doen. Ik vermoed dat de meesten het onbewust doen. Zo vond  mijn vriend vroeger moeiteloos eendennesten met eieren, hij legde mij keer op keer uit hoe ik het moest doen. Maar hij zag ook dingen waarvan hij zich niet bewust was en die hij daarom niet met mij deelde.  Het gaat hier om een ander soort kennis dan de kennis waarover we het gewoonlijk hebben.

Expliciete kennis
De kennis die we aantreffen in databases, in handboeken en in gebruiksaanwijzingen. We noemen dat expliciete kennis. Het is overigens  bijzonder om te ontdekken dat mensen daar ook maar zelden gebruik van maken. Op basis van eerdere ervaringen gaan mensen de nieuwe TV of de nieuwe wasmachine of de nieuwe telefoon in gebruik nemen en pas als het niet lukt wordt er in de gebruiksaanwijzing gekeken of wordt er gezocht in google.

Belangrijk
Kennis is belangrijk in organisaties. Vandaag was in het nieuws de waarschuwing te horen dat de kwaliteit van de zorg in ons land gevaar loopt. Volgens het Rathenau instituut  dat met deze informatie komt is de versnippering van de zorg over verschillende gemeenten de oorzaak. Dat is het gevolg van de decentralisatie van overheidstaken, die zijn overgeheveld naar de gemeenten. Als gevolg hiervan wordt overal opnieuw het wiel uitgevonden en wordt kennis van mensen uit de ene gemeente niet gedeeld met mensen uit de andere gemeente. Het Rathenau instituut waarschuwt voor de teloorgang van instituten als het RIVM en het Trimbosinstituut. Deze organisaties missen nu het overzicht en krijgen zo moeite met het vervullen van hun traditionele functie namelijk de wetenschappelijke vraagbaak zijn voor mensen, die in de zorg werken.
Het Rathenau instituut doet een beroep op het ministerie om ervoor te zorgen dat het delen van kennis door gaat en dat de kennis beschikbaar blijft voor de mensen die haar nodig hebben in hun werk.

Logisch?
Het klinkt logisch wat hier door het Rathenauinstituut naar voren wordt gebracht. Maar het roept ook vragen op. Vragen die ook opkomen als je leest over de moeizame samenwerking tussen verschillende organisaties betrokken bij de jeugdzorg. Als je leest hoe moeilijk het is en hoeveel tijd het kost om goede zorg te regelen voor een kind in de problemen dan dringt het urgentiegevoel zich op. Alleen de vraag is of dat betekent dat je terug moet naar de oude inrichting van de zorg of dat er ook een andere manier is om te zorgen dat kennis beschikbaar blijft en liever nog groeit. Het is moeilijk om je te onttrekken aan het idee dat het bij de inrichting van de zorg vooral gaat om efficiency. Effectiviteit lijkt te worden opgeofferd aan die efficiency. De focus op efficiency staat het op peil houden van kennis in de weg laat staan het groeien van kennis.

Groeien
Nonaka en Takeuchi hebben in hun werk erg veel tijd besteedt aan de vraag hoe je in organisaties die kennis kunt laten groeien.Ze hebben het daarbij vooral over die tacit knowledge. Hoe laat je die groeien en hoe maak je er expliciete kennis van,kennis in databases, in boeken en artikelen in bibliotheken en registers, die voor iedereen toegankelijk is. Tacit knowledge is veel meer verspreid, die zit in de ‘hoofden en harten en buiken’  van mensen. Die kennis kun je zichtbaar maken en tevoorschijn halen door met elkaar in gesprek te gaan.Door goed te luisteren, door vragen te stellen en door te vragen. Er is een dialoog voor nodig. Een Cruciale dialoog om met Johan Roels te spreken. Door met elkaar in gesprek te zijn maak je de tacit knowledge expliciet. Je kunt er beelden bij maken, teksten over schrijven en nummers en formules aan koppelen. Zo kan die tacit knowledge zich verspreiden in de vorm van expliciete kennis. Die expliciete kennis wordt vervolgens door haar gebruikers in de praktijk weer aangevuld met nieuwe tacit knowledge. Door die opnieuw te delen kan kennis groeien.

Uitdaging
De grote uitdaging is dat dit een proces is wat tijd en dus geld kost en wij hebben geen geduld en geen er geen geld voor over. Dan kom je wat de zorg betreft terecht in het beeld wat het Rathenau instituut schetst. Als je dat niet wilt doe je er goed aan tijd te maken voor het delen en expliciet maken van die tacit knowledge. Het helpt daarbij niet om mensen zomaar bij elkaar te zetten maar als organisatie en als leidinggevende is het noodzakelijk er de voorwaarden voor te scheppen. Een omgeving waarin mensen zich veilig genoeg voelen om te delen.Tacit knowledge deel je niet met het mes op de keel. Die deel je als je de mensen met wie je praat vertrouwt en respecteert. Het is de verantwoordelijkheid van een leidinggevende daar zorg voor te dragen. Het helpt dan als je dat op een coachende manier doet.

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063