Jij en ik

Tweemaal een reünie dit weekend leidde tot veel reflecties. Over het belang van verschillen benadrukken over het samen dingen aanpakken en over de vraag wie daar verantwoordelijk voor is.

Vol
Het weekend was vol. Zaterdag gingen we naar Niehove, een dorpje op de grens van Groningen en Friesland. Er was daar een reünie. Een reünie van de mensen die in dat dorp wonen of die er ooit gewoond hadden. En ik heb er gewoond. Nooit heb ik ergens zo lang gewoond, van 1972 tot en met 1986. In september van dat jaar ben ik vertrokken naar Yogyakarta in Indonesië. En dat was de reden van de reünie waar ik zondag naar toe ging. Het was een reünie in Wuppertal waar ik oude vrienden uit Yogyakarta ontmoette.

Een bijzonder dorp
Het dorp Niehove is voor mij een bijzonder dorp. Ik hoorde mezelf zaterdag enkele malen tegen iemand zeggen dat het dorp was waar ik mezelf ontdekte, of misschien moet ik zeggen het dorp waar ik volwassen werd. Na jarenlang het idee te hebben gekregen dat ik niet aan de maat was, te slordig, te onnauwkeurig, niet hard genoeg werkend. En  niet verder gekomen dan een kandidaatsexamen in de andragologie, kwam ik terecht in een omgeving waar niemand interesse voor mijn prestaties.

Meedoen
Het was belangrijk dat je mee wilde doen, dat je de handen uit de mouwen wilde steken. De mensen bleken mij wel aardig te vinden . Het was in een tijd van grote tegenstellingen tussen import en autochtone bewoners. En hoewel ik duidelijk tot de import behoorde koos ik regelmatig partij voor de autochtone bewoners. Toch zag ik nu, heel veel jaren later, hoe de mensen die nu in het dorp wonen, ongeacht hun herkomst, eendrachtig deze prachtige reünie mogelijk maakten en georganiseerd hadden. Ze lieten zich niet van de wijs brengen door de straffe regenbuien. Voor elk probleem werd onmiddellijk een oplossing bedacht.

Vitaal
Het dorp, althans de gemeenschap, is nog steeds buitengewoon vitaal. Dat is niet in de laatste plaats te danken aan het feit dat ze daar ook al decennia lang zelf verantwoordelijkheid voor nemen. Er wordt niet gekeken naar de overheid als er iets geregeld moet worden. Dat is eeuwenlang zo geweest en dat is gelukkig nog steeds zo. De bewoners zijn zich erg bewust van het feit dat leefbaarheid iets is waar je alleen met elkaar voor kunt zorgen. Ik kwam ook de mensen tegen, die ik vroeger als tegenstander zag. Mensen die de overheid wilden laten zorgen of die van het dorp een museum wilden maken. Het was bijzonder om te ontdekken hoe fijn ik het vond om ook deze mensen tegen te komen. Hoe alle gesprekken ons steeds weer brachten op de bijzondere gemeenschap die dit dorp kenmerkt.

Verschillen
De reünie van zondag was geheel anders, ik ontmoette mensen met wie ik gewerkt had in Yogyakarta in Indonesië. Een stad waar de traditionele Javaanse cultuur nog goed voelbaar is in het leven van alledag. Maar ook een stad waar een grote hoeveelheid studenten uit heel Indonesië leeft en studeert. Allerlei geloven en etniciteiten leven daar met elkaar samen en dat gaat over het algemeen heel vreedzaam. We raakten daar diep over in gesprek en met name over de vraag hoe om te gaan met mensen die anders zijn. We realiseerden ons dat in de traditie van Java verschillen geen enkel probleem zijn, zolang je er maar niet over praat. En ik bedacht me dat het vroeger in Niehove niet anders was. Zolang je maar samen ergens mee bezig was. In het dorp waren het de vele verenigingen en op Java waren het alle met de verschillende tradities verbonden feesten. Het Suikerfeest, een huwelijk, een begrafenis, de vastenperiode, het kerstfeest en ga zo maar door: iedereen deed altijd mee. Problemen ontstonden als er mensen kwamen, die de aandacht vestigden op een verschil en op basis daarvan mensen gingen verdelen in mensen die deugen en mensen die niet deugen.

Niets veranderd
Zaterdag was ook de dag dat bekend werd gemaakt dat Elie Wiesel, Auschwitz-overlevende en Nobelprijswinnaar, was overleden. Na de tweede wereldoorlog was hij onvermoeibaar in de weer om het op te nemen voor mensen die in de knel zaten. In een interview zei hij ooit dat er in de wereld niets veranderd is. Er is veel te veel onverschilligheid.

Jij en ik
Misschien een sombere constatering maar tegelijk ook een uitdaging, want de enigen die daar wat aan kunnen veranderen zijn jij en ik. Toen er rond 1970 binnen de lokale overheid stemmen opgingen om het hele dorp maar op te ruimen omdat het zo onhandig was en alleen maar geld kostte, waren er mensen die opstonden en er staan nog steeds mensen op. En ondanks alle pogingen om in Indonesië de mensen tegen elkaar op te zetten vieren ook morgen islamieten en christenen weer samen het Suikerfeest. In Niehove hoorde ik veel mensen zeggen, tot de volgende reünie en ik ben ervan overtuigd dat er altijd weer mensen zullen zijn, die niet zullen accepteren dat de wereld en dus ook onze organisaties worden ingedeeld in mensen die deugen en mensen die niet deugen.