Gemeenschap creëren

Het lijkt of het in Minsk overeengekomen bestand stand houdt. Voorwaar een leiderschapsprestatie van groot formaat. Er is nu tijd voor het herstel van de gemeenschap. Volgens Mintzberg moet het daar om gaan bij leiderschap. Onze obsessie met leiderschap isoleert de leider van zijn of haar omgeving. De omgeving, de organisatie wordt object. Daarmee negeren we het bestaan van de gemeenschap en het belang van de gemeenschap

Bestand
Het is nu maandag 16 februari. Het bestand, overeengekomen in een topoverleg tussen Poetin, Merkel, Hollande, de president van de Oekraïne en de leider van de afscheidingsbeweging daar, lijkt resultaat te hebben. De wereld hield haar hart vast en ook nu na zo’n korte periode kan je er nog niets definitiefs over zeggen. Maar de geweren en kanonnen zwijgen nu al enige uren. Gelukkig maar, de gewone mensen kunnen nu tenminste proberen hun leven weer op te pakken. Ze zijn geen speelbal van wat de mensen die de leiding hebben bedenken. Vrijdag schreef ik iets over het leiderschap van Poetin en het leiderschap van Merkel. In mijn stuk zal duidelijk geworden zijn dat mijn voorkeur uitgaat naar de stijl van Merkel. Haar bescheidenheid, haar oriëntatie op wat de mensen vinden aan de ene kant en haar trouw aan haar waarden aan de ander kant. Zoals Willem Verhoeven in De bescheiden leider schrijft, ze volgt en ze wordt gevolgde. Met volgen bedoelt Verhoeven niet klakkeloos nadoen of het geluid van de massa versterken, maar wel het serieus nemen van wat mensen denken en voelen, zonder je eigen waarden in de steek te laten. Dat vraagt om een zorgvuldige en intensieve communicatie en om dialoog tussen de leider en zijn of haar volgelingen.

Steve Jobs
In trainingen, maar ook gewoon in gesprekken waarin ik het belang van coachend leiding geven benadruk, word ik nogal eens geconfronteerd met het succes van Apple en de ro die Steve Jobs daarin gespeeld heeft. Men benadrukt dan het feit dat Jobs niet naar klanten luisterde en dat zijn medewerkers de door Jobs uitgestippelde paden moesten bewandelen, met anders denkenden was hij snel klaar. .Als mensen met deze tegenwerpingen komen krijg ik vaak de indruk dat ze diep in hun hart ook wel graag zo’n leider zouden willen zijn. In april 2012 schrijft Walter Isaacson een artikel in de Harvard Business Review waarin hij reageert op mensen die deze conclusies uit de biografie van Jobs trekken. Isaacson is de schrijver van die biografie. In het artikel zet hij nog eens uiteen waarin Jobs zich onderscheidde. Het ging bij Jobs om:

• Focus aanbrengen
• Vereenvoudigen waar mogelijk
• Verantwoordelijkheid nemen van het begin tot het eind
• Grote sprongen maken als je achter loopt
• Het product centraal stellen en niet de winst
• Geen slaaf zijn van focusgroepen. Dat betekent niet dat je niet luistert maar dat je je verstand gebruikt na het luisteren
• De werkelijkheid omvormen, geen genoegen nemen met hoe het is
• Je bewustzijn van het belang van de buitenkant. De verpakking doet ertoe
• Altijd perfect willen zijn. Allen met A-spelers werken
• Verbinding zoeken door elkaar direct  te ontmoeten en elkaar direct in de ogen kunnen kijken
• Tegelijkertijd oog hebben voor details en het grote geheel. Inzicht in sociale wetenschappen combineren met inzicht in techniek
• Gretig en “foolish” blijven

Niet bruuskeren
Volgens Isaacson ging het om deze waarden en inzichten bij Jobs. Het bruuskeren van mensen wordt daar niet bij genoemd. Daarmee in tegenspraak is ook het antwoord dat Jobs aan Isaacson gaf, vlak voor zijn sterven, op de vraag wat nou zijn grootste creatie was geweest. Jobs gaf een verrassend antwoord, hij noemde niet de IMac of de Iphone, maar hij noemde Apple als onderneming, als gemeenschap.

Gemeenschap
Daar ging het hem om en daarmee is er een bruggetje gemaakt naar een recent artikel van managementgoeroe Henri Mintzberg. Mintzberg vraagt zich in die artikelen af hoe wij naar organisaties kijken. Zien wij de organisatie als een harkje, waarin het vooral gaat over wie onder wie staat of zien we de organisatie als een koe? Een koe, opgebouwd uit veel verschillende organen met allemaal verschillende functies, die nauw met elkaar samenwerken. Daar is geen leider of manager voor nodig, het is belangrijk dat de verschillende functies goed samenwerken Dat geldt ook voor het hoofd met de hersens, dat wordt gevoed door het lichaam en signalen afgeeft aan de diverse functies, die daarop in samenhang reageren. Die samenhang in functioneren gebeurt grotendeels zonder tussenkomst van het hoofd. Het systeem, de gemeenschap regelt dat zelf. Mintzberg schrijft in zijn laatste blog dat we overdreven veel aandacht hebben voor leiderschap en veel te weinig voor gemeenschap. Leiderschap is maar een klein aspect van gemeenschap. En leiderschap is vooral belangrijk als het gericht is op het ontstaan en ontwikkelen van gemeenschap. Effectieve organisaties zijn gemeenschappen van human beings, geen verzamelingen van human resources, iets wat Mintzberg al eerder benadrukt heeft. Het gaat niet om het ontwikkelen van volgers, daar zitten alleen celebrates op te wachten.

Leiderschap?
Het hangt natuurlijk af van wat je met leiderschap bedoelt. Willem Verhoeven schreef ruim 20 jaar geleden het boek Managen zonder hiërarchie. Het boek is een reactie op leiderschap, waarbij van bovenaf zaken desnoods met dwang worden opgelegd, Waarbij alleen de leider en diens staf nadenken en de werkers hun hersens thuis mogen laten, die zijn op het werk niet nodig. Leiderschap en management zijn er volgens Verhoeven op gericht ervoor te zorgen dat mensen met elkaar in gesprek raken, naar elkaar luisteren en zoveel mogelijk vanuit zelfsturend zijn samen aan taken werken. Vragen stellen, afspraken maken, zorgen dat er zich een visie ontwikkelt, daar gaat het om bij leiderschap. Gedeeld leiderschap is daar ook een zeer bruikbaar model voor. Als we vanuit die invalshoeken kijken naar het leiderschap van Poetin en het leiderschap van Merkel, dan laat Merkel zien dat haar leiderschap gericht is op het ontwikkelen van gemeenschapszin en dat van Poetin lijkt gericht op het zelf een hoofdrol spelen op het wereldtoneel. Poetins leiderschap creëert volgers, dat van Merkel gemeenschap. Ook Jobs is erin geslaagd in het bedrijf Apple een gemeenschap te creëren. Het ging niet om hemzelf, maar om de waarden waarin hij geloofde. Hij was graag in gesprek met mensen, echt in gesprek. Niet via de moderne media, maar gewoon samen aan een tafel zittend. Hij gebruikte graag een bord, waardoor interactie mogelijk werd en hij kon schrijven, zodat ook zichtbaar werd voor anderen welke conclusies werden getrokken. Het ging bij Jobs niet om het anderen tot volgers maken. Het ging bij Jobs om het helder communiceren wat hij belangrijk vond, daar over in gesprek zijn met anderen, staan voor je principes en daar trouw aan blijven. Daaromheen liet hij gemeenschap ontstaan. Zijn principes waren niet onderhandelbaar en in z’n gesprekken met mensen deed hij onveranderd zijn best het toekomstbeeld weer onder de aandacht te brengen. Waar gaat het om, wat willen we bottom line bereiken? Hij liet zich daar niet van afleiden. Op z’n sterfbed sprak hij in die zin ook met Larry Page van Google en hielp Page met het maken van keuzes. Het lijkt of dat ook is waarmee Merkel bezig is. Steeds weer kijken wat nu echt belangrijk is, gezien vanuit het toekomstbeeld wat gerealiseerd moet worden. Als we gemeenschap belangrijk vinden bepaalt gemeenschap de keuzes die we maken en waar onze focus ligt. Al lang geleden schreef Mintzberg dat winst een gevolg is, ook Jobs is die mening toegedaan.
Als winst het doel is valt de gemeenschap uit elkaar.