Confrontatie tussen stijlen

De afgelopen week vonden er in Minsk slopende onderhandelingen plaats om te komen tot het beperken van de strijd in het oosten van de Oekraïne. Het waren onderhandelingen waarbij Rusland en het Westen tegenover elkaar stonden. Het was ook een titanen strijd tussen leiderschapsstijlen. Een autoritaire, hiërarchische macho stijl. Een een stijl gekenmerkt door lenigheid, vastberadenheid en bescheidenheid. Wat was nou de sterkste stijl?

Akkoord
Er is een akkoord bereikt tijdens de onderhandelingen in Minsk. Er zijn afspraken gemaakt die moeten bijdragen aan het beperken van de strijd in het oosten van de Oekraïne. Voor een korte periode was de strijd verplaatst naar de onderhandelingstafel. Het was niet alleen een strijd om  een stuk grondgebied, je zou het ook kunnen zien als een strijd tussen leiders en leiderschapsstijlen. Aan de ene kant de autoritaire, hiërachische stijl van Poetin. En, aan de ander kant de bescheiden maar vastberaden stijl van Merkel. Als buitenstaander heb ik de indruk dat de Franse president en de president van de Oekraiïne zich tot een bijrol beperkten. Het optreden van de Duitse bondskanselier Angela Merkel de afgelopen dagen laat me niet los. Daarom verstout ik mij wat van die gedachten aan papier toe te vertrouwen.

Merkel
Wat een moed, wat een doorzettingsvermogen en wat een zelfvertrouwen om samen met de Franse president Hollande de confrontatie met de Russische president Poetin aan te gaan. Een confrontatie om te voorkomen dat de zaken in het oosten van de Oekraïne uit de hand lopen, doordat zowel uit de VS als uit Rusland nog meer wapens in handen komen van de strijdende partijen. In een commentaar dat ik vanmiddag op de radio hoorde zeiden deskundigen dat het overleg in Minsk ditmaal niet op een overwinning voor Poetin was uitgelopen. Nee, zeiden ze, ook Merkel had resultaten geboekt, meer dan aanvankelijk voor mogelijk was gehouden. Merkel trekt mijn aandacht omdat ze niet het prototype is van de leider zoals wij ons die graag voorstellen. De leider zoals die voorkomt in onze fantasie en in films. Merkel heeft geen vierkante schouders, geen gebruinde kop en Merkel richt  zich niet met krachtige stem tot het volk. Merkel heeft geen zichtbaar charisme. Merkel lijkt niet op Poetin, die zich graag laat afbeelden als krachtpatser, met wilde dieren, wapens of iets dergelijks. Bij Merkel niets van dat alles.In de Vanity Fair van de vorige maand wordt Dirk Kurbjuweit van Der Spiegel aangehaald. Hij schreef in 2009 een biografie over Merkel. Hij schrijft dat Merkel regeert door stilte. Niet door lawaai, veel woorden en krachtige taal zoals we gewend zijn van leiders. Merkel komt volgens Kurbjuweit niet snel tot conclusies. Ze observeert en kijkt goed naar de omstandigheden alvorens te handelen. De Amerikaanse ambassadeur in de Duitsland zegt dat Merkel buitengewoon intelligent is en haar best doet de illusie dat Duitsland geen machtig land is en zij geen machtige leider in leven  te houden.

Bescheiden leider
In 2005 schreef Willem Verhoeven het boek De bescheiden leider, in dat boek geeft Verhoeven de volgende kenmerken voor een bescheiden leider:

• Hij/zij leidt vanuit eigen identiteit
• Hij/zij wordt geleid door een ideaal
• Hij/zij wordt gevolgd
• Hij/zij volgt
• Hij/zij is leider en manager
• Hij/ zij is een soort architect
• Hij/ zij is nederig op evenwaardige wijze
• Hij/ zij is sober en gedisciplineerd
• Hij/ zij is wijs

Merkel liet tussen 2009 en 2013 maar liefst 600 geheime surveys doen om te weten hoe het zat met de gevoelens van het Duitse volk. Daaruit zou je dus de conclusie kunnen trekken dat ze volgt. Ook de observatie van Kurbjuweit is een indicatie dat Merkel volgt, en die conclusie kun je ook trekken uit haar bijnaam in Duitsland: die Mutti betekent dat veel mensen haar volgen. Zo op het eerste gezicht heeft Merkel wel wat kenmerken van de bescheiden leider. Volgens Kurbjuweit moet Merkel niets hebben van charisma, ze vindt dat de waarde van charisma sterk wordt overschat. Merkel doet nog zelf de boodschappen en je kunt haar zomaar bij de kapper treffen. En in veel artikelen over Merkel wordt erop gewezen dat tegenstanders en collega’s de neiging hebben Merkel ernstig te onderschatten. En de praktijk laat zien dat dat niet verstandig is. Want hoewel ze misschien niet de indruk maakt een ”echte” leider te zijn, toch weet ze wel heel vaak haar doelen te bereiken. Het is ook opvallend dat Merkel na afloop van de vredesonderhandelingen zegt dat er nog veel werk verzet moet worden. Ze slaat zichzelf niet op de borst.
Merkel  bereikt haar resultaten door helder voor ogen te hebben wat ze wil, door goed te observeren en daar de tijd voor te nemen, om zo tot goede stappen te kunnen komen. Het is met name die bescheidenheid van Merkel, die haar succesvol maakt in onderhandelingen. De ervaren onderhandelaars Fisher en Shapiro schrijven in hun boek Beyond Reason, dat het in onderhandelingen belangrijk is je niet boven een ander te positioneren. Je status over-accentueren is al helemaal uit den boze, als je succes wilt hebben. Nou, dat is Merkel wel toevertrouwd. Ze is er goed in ervoor te zorgen dat anderen haar onderschatten.