Een gesprek in plaats van een wet

De Tweede Kamer is niet tevreden over de aanpak van discriminatie door minister Asscher. De rechterlijke macht moet er aan te pas komen. Asscher blijft echter het belang van gesprekken benadrukken als je iets wilt veranderen. En het is de verantwoordelijkheid van leidinggevenden om een klimaat te scheppen waarin dat mogelijk is.

Wetten aanscherpen
Enkele dagen geleden hoorde ik, toen ik in de auto zat, Lodewijk Asscher in een gesprek over discriminatie op het werk. De interviewer probeerde Asscher te krijgen in de richting van scherpe strafmaatregelen als bij een bedrijf discriminatie werd vastgesteld. Vond Asscher het ook niet nodig dat de organisatie, die zich er nu mee bezig hield, echte maatregelen moest kunnen nemen om discriminatie tegen te gaan? Asscher bleef echter bij zijn standpunt dat een weg via de rechter niet de meest geëigende was om een einde te maken aan discriminatie op het werk. Dit in tegenstelling tot Kamerleden, die van mening  zijn dat de discriminatie nou maar eens hard aangepakt moest worden.

Hardnekkig
Het is zo hardnekkig en als iets zo hardnekkig is kan alleen de rechter maar zorgen voor verandering. Die mening dat je verandering wel af kunt dwingen kom je veel tegen. Zorg dat iets in een wet wordt opgenomen en dan……. Ja, wat dan? Asscher had daar wel een mening over. De rechter betekent dat je het heel zeker moet weten, dat je de bewijsvoering compleet moet hebben. Dat het je veel tijd gaat kosten, dat de andere kant zich in gaat graven. En een veroordeling is heel onherroepelijk. En dat voeg ik er dan zelf aan toe hier: hoe zit het in ons systeem van de rechtspraak met de recidive en hoe vaak moet de reclassering of de TBS-instelling er niet aan te pas komen om iemand in het rechte spoor te krijgen en te houden.

Vasthoudend
Asscher bleef vasthouden aan zijn standpunt dat het beter was wanneer de organisatie die daarvoor was het bedrijf een berisping gaf als er discriminatie werd geconstateerd en dat er ook aandacht besteed moest worden aan situaties waarin het wel goed ging. Ik was wel blij met het standpunt van Asscher. Veel te vaak denken mensen dat het geregeld is als er maar een wet voor is en als er in die wet stevige straffen op overtreding zijn opgenomen. Die wet zorgt ervoor dat men zich van z’n verantwoordelijkheid om aan te spreken ontslagen voelt. Het probleem is aan de overheid overgedragen en wij kunnen weer gezellig toe gaan kijken en schande spreken van mensen die de wet overtreden en schande van een overheid, die te laks is in haar optreden.

Doorgeven helpt niet
Maar zo verander je een samenleving niet, zo  wordt de discriminatie niet minder, zo komen er niet meer werklozen aan de slag, zo gaan mensen niet uit de bijstand, zo vermindert het ziekteverzuim niet en zo komen er niet meer vrouwen aan de top. En ik zal het er maar gelijk achteraan zeggen, een convenant of een “herenakkoord” helpt ook niet. Ook dan raken we onze energie al kwijt aan al het schrijfwerk. En de mensen voor wie al dit schrijfwerk bedoeld is zijn intussen met van alles bezig, maar niet met dat waarover geschreven wordt.

Een gesprek
Wat wel helpt is met elkaar in gesprek gaan. Daar wordt tegenwoordig vaak badinerend over gedaan. Over de kopjes thee, die burgemeester Job Cohen ging drinken. Ook Hafid Bouazza is van mening dat we in Nederland veel te kruiperig zijn in onze tolerantie. Je zult begrijpen dat ik het daar niet mee eens ben. Integendeel, wij zijn veel te bang om met elkaar in gesprek te gaan en de vrijheid van meningsuiting gebruiken we om alleen maar in eigen kring ergens iets van te zeggen. Maar gewoon met iemand in gesprek gaan, iemand aanspreken, dat durven we niet.

De echte oplossing
Toch zit daar de echte oplossing als we gedragsverandering willen, als we willen ontdekken hoe we op een goede manier met elkaar samen kunnen leven. Het is aan leidinggevenden om ervoor te zorgen dat er een klimaat ontstaat waarin dat mogelijk is. Dat doe je onder andere door zelf het goede voorbeeld te geven. Vaak doen we dat niet, wij houden van doorgeefspelletjes. We vertellen aan onze baas, dat “Jan” iets doet waar wij last van hebben en we vinden dat onze baas er iets aan moet doen. Onze baas aarzelt, schrikt van de hete aardappel in z’n hand en zoekt naar andere handen, waar hij de aardappel in kwijt kan, bijvoorbeeld PZ. En uiteindelijk komt er een soort verkapte en verpakte boodschap terecht bij degene voor wie de oorspronkelijke boodschap bestemd was. Die is verbaasd en begrijpt niet hoe het zit.

MIT
Al eens eerder schreef ik over onderzoek gedaan door MIT over de effectiviteit van teams. En wat blijkt, die effectiviteit wordt vooral bepaald door het vermogen om te begrijpen wat de ander voelt, denkt en beweegt. En begrijpen is wat anders dan goedkeuren, zeg ik er hier ten overvloede nog maar eens bij. Ik ben blij dat Asscher tijdens het vraaggesprek niet zwichtte voor de druk om een goed samenleving door wetten af te dwingen.