Een bescheiden president

Gisteren werd na een spannende strijd Jokowi gekozen als president van de op drie na grootste parlementaire democratie en het grootste Moslimland ter wereld. De tegenstellingen tussen de beide presidentskandidaten konden nauwelijks groter zijn. Het was een strijd tussen twee opvattingen over leiderschap

Verkiezingen
Zo nu en dan schrijf ik iets over Indonesië en zeker vandaag kan ik daar niet omheen, want in de op drie na grootste parlementaire democratie en het grootste Moslimland ter wereld, Indonesië, is gisteren een nieuwe president gekozen. Om 20.00 uur op 22 juli maakte de Indonesische kiescommissie bekend dat Joko Widodo, in de volksmond Jokowi, de verkiezingen heeft gewonnen. Hij wordt de zevende president van Indonesië. Jokowi is min of meer een man die niet in het rijtje van zeven thuis hoort.

Uit de toon
Hij valt uit  de toon. Hij is niet de man die voldoet aan het beeld dat wij vaak van een leider hebben. De eerste president, Soekarno, was een groot orator. Hij kon opzwepende toespraken houden en daarmee de mensen meekrijgen. Niet alleen de mensen in zijn eigen land in hun strijd tegen de Nederlanders, maar ook de ontwikkelingslanden in het verwerven van een positie tussen de grote machtsblokken uit de jaren 50: Amerika en Rusland. De tweede president in het rijtje was een meedogenloze generaal, die ruim 30 jaar als alleenheerser het land bestuurde. De derde president was een wat wereldvreemde vliegtuigbouwer die min of meer per ongeluk aan de macht kwam omdat zijn voorganger moest verdwijnen omdat het volk de dictatuur niet langer pikte. De vierde president was de erudiete leider van de grootse Moslimorganisatie ter wereld. Een man wars van protocol en een man die naar de mensen luisterde. Dat kwam hem duur te staan, want na twee jaar werd hij afgezet als resultaat van politiek gekonkel van zijn tegenstanders; mensen die hun positie niet kwijt wilden. Daarna kwam de dochter van de eerste president, die gerespecteerd werd omdat ze de dochter was en omdat ze zich verzet had tegen de dictatuur van de tweede president. Daarop volgde president nummer zes, een generaal. Iemand met de macht van minstens een deel van het leger achter zich en een invloedrijk familienetwerk.

Meubelmaker
En dan nu Jokowi, een man die enkele jaren geleden een klein meubelbedrijf had in een provinciestad op Midden Java. Een man uit een gewone familie, opgeleid tot ingenieur. Hij werd in 2005 burgemeester van de stad waar hij woonde en pakte daar allerlei praktische problemen aan. Hij zorgde dat rommel werd opgeruimd, organiseerde het openbaar vervoer en voorkwam dat een monument uit de Nederlandse tijd werd opgeruimd om plaats te maken voor een grote shoppingmall. Dat alles maakte hem populair bij de bevolking. In 2010 deed hij mee aan de strijd om het gouverneurschap van de hoofdstad Jakarta. Hij won die verkiezingsstrijd en werd in korte tijd populair onder de mensen die in Jakarta wonen.

Aanpakken
Hij stapte af op de problemen van de stad, de overstromingen, het vuil, de bureaucratie, de corruptie, de gezondheidszorg en het onderwijs. Samen met zijn plaatsvervanger steekt hij de handen uit de mouwen. Hij gaat persoonlijk naar de plaatsen waar de problemen het grootst zijn. Spreekt met de mensen. Hij komt in hemdsmouwen en op teenslippers. Niet zoals zijn voorgangers deden in uniform of een net pak met stropdas en in een auto met chauffeur. Hij laat zich ook in het water zakken en baggert rond met de mensen, die daar aan het opruimen zijn. Hij spreekt mensen aan, hij confronteert en neemt afscheid van mensen die de bureaucratie en de corruptie in stand houden. De mensen die ik ken zijn blij dat Jokowi als president gekozen is. Het was tot gistermiddag spannend want zijn tegenstander, een gewezen generaal en de schoonzoon van de tweede president Soeharto, liet merken een verlies niet te zullen accepteren.

Krachtige leider
Deze man zette zichzelf neer als een krachtige leider. Hij hield tijdens de campagne daverende toespraken in volle stadions. Zette zich net als president nummer één af tegen buitenlandse inmenging in nationale aangelegenheden. Hij liet zich regelmatig in een uniform zien op een wit paard, daarmee beelden oproepend van onder andere prins Dipanegara, een verzetsheld, die strijd leverde tegen de Nederlanders. Kortom hij presenteerde zich als de krachtige leider. De man die Indoensië voorspoed en aanzien zou brengen. En zo had Indonesië de afgelopen periode de keuze tussen een man die voorop gaat in de strijd, die krachtig sturing zegt te gaan geven aan de ontwikkelingen in het land. Een man die oplossingen zegt te hebben voor de problemen. En aan de andere kant een man die deze uitstraling totaal mist, maar die als een broer of een neef naast je gaat staan, naar je luistert en samen met je aan de slag gaat. Geen man van grote woorden, maar een man van handen uit de mouwen.
Jokowi laat zien wat Willem Verhoeven beschrijft in zijn boek de bescheiden leider:

• Hij leidt vanuit een eigen identiteit,
• Hij wordt geleid door een ideaal,
• Hij wordt gevolgd
• Hij volgt
• Hij is leider en manager
• Hij is een soort architect
• Hij is nederig op evenwaardige wijze
• Hij is sober en gedisciplineerd
• Hij is wijs

Oefenen
Hoe wordt je dat? Volgens Verhoeven worden goede leidinggevenden, en ook slechte trouwens, niet zo geboren. Uiteraard heeft de één meer talent dan de ander. Maar het gaat om het ontwikkelen van dat talent. Meesterschap wordt in elke kunst en in elk ambacht bereikt wanneer het talent wordt aangevuld met kennis en ervaring. Goede leidinggevenden worden die mannen en vrouwen die elk moment van de dag oefenen in leiding geven. Kunnen reflecteren is daar een belangrijke competentie bij. Jokowi groeide op als kind van een arme houthandelaar en meubelmaker, hij betaalde zijn eigen opleiding met het zagen van hout. Hij leerde met weinig rondkomen en leefde gedisciplineerd.

Ik hoop dat Jokowi zich ook als president zo blijft oefenen.