“Echte” leiders

De bekende schrijver David Foster Wallace beschrijft in een essay prachtig hoe wij echte leiders herkennen en hoe we ons aan hen uitleveren. Gianpietro Petriglieri waarschuwt voor het risico op afhankelijkheid. Coachend leiderschap betekent het stimuleren van zelfsturing. Dat gaat eenzijdige afhankelijkheid tegen maar stimuleert evenwaardigheid en wederzijdse afhankelijkheid.

Cliché
Op 19 februari twitterde hoogleraar organisatiegedrag aan Insead Gianpiero Petriglieri: “David Foster Wallace gives a better description of dependency than leadership – an inspiring yet dangerous way of attaching to leaders.” Het was een reactie op een artikel van Maria Popova naar aanleiding van wat de bekende schrijver David Foster Wallace over leiderschap schreef. Popova beschrijft wat een betekenisloos woord leider is geworden, het wordt te pas en te onpas gebruikt. Ze stelt dat het praten en schrijven over leiderschap saai en vervelend is, er wordt oeverloos over gezwamd. Vaak wordt het één grote verzameling clichés. Maar, zegt Wallace, het wordt anders als je een “echte” leider ontmoet. Een echte leider is geen cliche en helemaal niet saai, een echte leider maakt je wakker. Een echte leider is het tegenovergestelde van clichématig en saai.

Echte leiders
Een echte leider is niet iemand met wie je het eens bent omdat zijn of haar ideeën goed zijn. Of omdat je denkt dat het om een “goed” mens gaat. Nee, een echte leider is iemand die vanuit persoonlijke kracht met charisma en door een voorbeeld te zijn mensen inspireert, niet in de obligate clichématige vorm maar echt. Een echte leider kan je dingen laten doen, kan je prestaties laten leveren, waarvan we diep in onszelf geloven dat ze goed zijn, dat ze kloppen. Dingen die we altijd al wilden doen maar niet voor elkaar krijgen alleen. Volgens Wallace is het moeilijk om te omschrijven om welke kwaliteiten het dan gaat, ze zijn moeilijk te definiëren. Maar we herkennen ze allemaal. Als kind al herkennen we ze in een “cool” klasgenootje, we herkennen ze in een ouder, de vader of de moeder van een vriendje of een vriendinnetje, een leraar of een voetbaltrainer of een supervisor bij een vakantiebaantje. Allemaal mensen die autoriteit hebben, die gezag uitstralen. Wallace noemt ook het leger als plaats om dit waar te nemen. Hij zegt dat je daar, als je rondkijkt, snel ziet wie de echte”leiders” zijn. In het leger kun je goed zijn dat het niets met strepen en sterren of rangen en standen te maken heeft.

Macht uit handen geven
Aan zo’n echte leider geef je makkelijk macht uit handen, het voelt goed om naar die leider te luisteren en te doen wat die leider zegt. Diep van binnen is het fijn dat die leider je tot hogere prestaties brengt en je dingen laat doen die je uit jezelf nooit gedaan zou hebben. Zo’n echte leider laat ons over onze grenzen heengaan, over onze luiheid, ons egoïsme en onze zwakte en angst heen stappen.”Toen ik het las herkende ik er veel in. Ik herinnerde mij de mensen die ik nodig had om stappen te zetten en dingen te doen, die ik zelf niet durfde. In een eerdere blog beschreef ik hoe ik mijn vriend naar voren schoof om achter zijn brede rug de dingen te doen, die ik alleen niet durfde. In hem herkende ik onder andere die “echte“ leider waar Wallace het over heeft.
En nu zegt Petriglieri in zijn tweet dat het hier niet over leiderschap gaat maar over afhankelijkheid. Het gaat om een inspirerende maar gevaarlijke manier van je afhankelijk maken van leiders.

Geen zelfsturing
Wallace beschrijft volgers die het stuur uit handen geven aan een leider, niet gedwongen maar vrijwillig en daarmee leveren ze zelfsturing in. Zelfsturing, die in de moderne, dynamische, complexe en snel veranderende samenleving zo essentieel is. Die “echte” leider lijkt heel mooi en aantrekkelijk, maar hij biedt je de kans om je verantwoordelijkheid uit handen te geven. Bij coachend leiderschap is dat niet de route, daar gaat het ook om het beste uit mensen halen. Het gaat er daarbij vooral om dat mensen het beste uit zichzelf leren halen. Dat ze daar zelfsturend in worden en dat ze zelf over hun luiheid, hun egoïsme en hun angst heen stappen. De basis voor coachend leiderschap is evenwaardigheid en van daaruit vorm geven aan wederzijdse afhankelijkheid, Niet de eenzijdige afhankelijkheid, die Wallace hier beschrijft.

Ogen wijd open
Noreena Herz, hoogleraar aan de Erasmus universiteit en hoogleraar in Cambridge, deed onderzoek naar het feit dat wij ons zo gemakkelijk uitleveren aan experts. Ze beschrijft in haar boek “Eyes wide open” hoe makkelijk we klakkeloos het oordeel van mensen volgen, tegen wie we opkijken. Uiterlijk speelt daar ook nog eens een rol in. We vertrouwen een dokter met het uiterlijk van een dokter uit de doktersroman eerder dan een aarzelende dokter, die het niet precies weet. De kans op een geslaagde operatie is echter bij de twijfelaar die niet alles al weet groter. Herz pleit ervoor dat je zelf een oordeel hebt, dat je bewuste keuzes maakt. Het is daarvoor belangrijk dat je goed leert waarnemen en dat je leert goed afwegingen te maken. Een coachende leider, die de kunst van het vragen stellen beheerst. Hij of zij zal de mensen met wie hij of zij samenwerkt, stimuleren om zelf keuzes te maken, zal ze oefenen in zelfsturend worden. Na de voetbalwedstrijd van mijn 11-jarige dochter afgelopen zaterdag werd er weer druk nagepraat over het buitenspel-vraagstuk. Voor zowel de speelsters, de ouders, de trainer en de arbitrage is dat een lastig onderwerp. Je moet op zoveel dingen letten, je eigen positie, die van de tegenstanders en de medespeelsters, een denkbeeldige rechte lijn van rechts naar links over het veld, de bal en het moment dat de bal gespeeld wordt. Het valt niet mee om alles tegelijk waar te nemen en dan een goed oordeel te hebben. Het is makkelijker dat aan anderen over te laten. Toch is het om goed te kunnen voetballen erg belangrijk om het ook zelf te weten. De meisjes zullen het wel leren. Ze leren het door er steeds actief mee bezig te zijn, door erover te praten en door de fout in te gaan. Er komt een moment dat ze het zelf zien.

Beter leren waarnemen
Als je coachend leiding geeft stimuleer je de mensen met wie je werkt om goed waar te nemen. Dat doe je door ze te vragen wat ze gezien, gehoord en gevoeld hebben. In het licht van wat je wilt bereiken volgt een analyse van de waarnemingen en komen er tot opties voor actie en daaruit wordt de gewenste actie gekozen. Al je op die manier met je leiderschap bezig bent neem je de waarschuwing van Petriglieri ter harte en ontworstel je je aan de eenzijdige afhankelijkheid. Je werkt dan vanuit evenwaardigheid en geeft vorm aan wederzijdse afhankelijkheid