Alleen en toch samen

Er zijn kleine zaakjes die het volhouden in het marktgeweld van de grote bedrijven.De mensen die er werken zijn vaak heel goed in samenwerken. Zij hoeven niet de baas te zijn om een ander tot samenwerken te dwingen. Zij willen het zelf en staan er open voor. Ze kunnen goed luisteren, vragen stellen en weten daardoor precies waarover ze met hun ketenpartners afspraken moeten maken

Eigenzinnig
In winkelstraten kun je nog winkels aantreffen, die niet behoren tot een grote keten. Vaak zijn het de smaakmakers in een straat waarin je verder alleen de filialen van grote ketens aantreft. Het winkelende publiek voelt zich aangetrokken tot deze soms eigenzinnige winkels met net andere producten dan de grote ketens. Zo zijn er in de stad waar ik vlakbij woon een doe-het-zelfzaak, een zaak met hobby en schildersspullen, een schoenmaker en misschien nog wel meer zaken, die het volhouden tussen andere retailers die hun filiaal sluiten. Gisteren vroeg ik aan de man, die in een piepklein winkeltje zijn verf, kralen en papier verkoopt, hoe het ging met de zaken. Mijn veronderstelling was dat het wel moeilijk zou zijn om in deze tijd het hoofd boven water te houden. Tot mijn verrassing antwoordde hij echter dat het prima ging. Hij had het druk. Hij wees me op een aantal pakketten achter in de winkel, die gaan naar Spanje, Portugal en Franeker. Ik keek hem wat verbaasd aan. Ja, zei hij,  je moet natuurlijk wel met je tijd meegaan. Ik verkoop al jaren ook via mijn webwinkel en het gaat heel goed met de resultaten. Het is bijzonder wat je allemaal bij deze man kunt kopen. Hij heeft alles en wat hij niet heeft, dat heeft hij morgen.

Samenwerken
Het kan niet anders of deze man moet uitstekend samenwerken met zijn leveranciers, de groothandels en de producenten van de artikelen die hij verkoop,t en met zijn afnemers, die komen namelijk elke keer terug. Deze man voert de regie over de keten waar hij onderdeel van is. De samenwerking komt niet tot stand doordat er ergens op een hoofdkantoor iemand tot samenwerken dwingt of omdat iemand mooie planningen maakt op basis van de gegevens uit de kassa. Nee, de samenwerking komt tot stand en de keten functioneert omdat deze man goed samenwerkt met alle partners, met wie hij te maken heeft in de keten. Bij het transportbedrijf waar ik vroeger werkte hadden we maar drie vrachtauto’s. Mooi, maar veel te weinig om grote klussen aan te pakken. Toch pakte mijn baas grote klussen aan. Hij ging daartoe de samenwerking aan met collega bedrijven. En onze blauw met zilveren vrachtauto’s werkten samen met de rode en groene vrachtauto’s van de concurrent bij het klaren van de klus. Als de klus klaar was waren we weer elkaars concurrent. Dat was gewoon, dat was niet een uitzondering. We werkten samen omdat we wilden samenwerken en omdat het leuk was om samen te werken.

Eén directie
Toen ik bij de logistieke poot van de Post ging werken, was er een sterke drang om bedrijven over te nemen. Om alles wat met transport te maken had onder één directie te brengen. Er kwamen dan argumenten als regie, synergie en beter samenwerken over tafel. Het gekke was echter dat er op de dag van de overname ruzie ontstond tussen de partners, die nu onder één leiding in één organisatie verder moesten werken. Over alles werd gesteggeld en er werd hard gewerkt om aan te tonen dat de ander de schuld was als er iets niet goed liep. Er waren genoeg partijen om naar te wijzen, dus kon iedereen in zijn “onschuld” blijven geloven. Het erge was nog eens dat de ruzie van boven naar beneden kwam. De spanning, die op managementniveau gevoeld werd, werkte door op het operationele niveau. En boven in de organisatie trachtte men het probleem op te lossen met strakke procedures en het vervangen van managers en directeuren. Er kwamen krachtiger managers en het enige wat die beter konden was een ander de schuld geven. Een soortgelijk circus leek de afgelopen weken ook op te treden bij de nieuwe boekengigant Polare. Winkels werden gesloten, klanten stonden in de kou, personeel zat zich thuis te verbijten en het was de schuld van het Centraal Boekhuis, de leverancier van de boeken. Tot mijn vreugde las ik dat het personeel van Polare in Rotterdam, het prachtige voormalige Donner, de zaak van Polare wil overnemen en weer op eigen benen wil gaan staan.

Primitieve opvatting
Marc van der Erve verwijst in zijn boek “Resonerende ondernemingen” naar een behoefte van managers om te integreren. Hij schrijft: “Uit de antwoorden op de vraag aan welke oriëntatie de onderzoeksdeelnemers hun voorkeur gaven, werd duidelijk dat managers zijn misleid door de populaire trend om te integreren” en verderop “De ongelukkige misvatting over de wortels van de vooruitgang, deze nogal primitieve opvatting van succes, toont aan dat we nog onvoldoende doordrongen zijn van de evolutionaire logica, en het proces van ontstaan en vernieuwing”. Een logica die door Mintzberg helder beschreven wordt in zijn boek “Power in and around organizations”
Als het moeilijk gaat hebben bedrijven de neiging om te integreren, een neiging die volgens Van der Erve “gedreven wordt door de hoop op eeuwig leven”.
Samenwerken en ketenintegratie, zoals in de bouwsector steeds vaker genoemd wordt, is geen resultaat van alles bestuurlijk onder één dak brengen. Ketenintegratie ontstaat als de mensen in de keten met elkaar samen willen werken om dat de doelen, die ze willen bereiken in elkaars verlengde liggen. In de relatie tussen samenwerkende partners is de vraag niet wie de ander zijn wil op mag leggen, maar de vraag is hoe je vanuit evenwaardigheid met elkaar afspraken maakt over te behalen resultaten.

Uitdaging
Dit is een uitdaging waarvoor de bouwsector staat, het is ook een uitdaging waarvoor de gemeenten en zorginstellingen staan, nu de rijksoverheid zoveel landelijk uitgevoerde taken bij gemeenten neerlegt. Ook nog eens met een beperkter budget. De samenwerkingskosten van mijn verfleverancier zijn niet zo dramatisch hoog. De prijs die hij betaalt is goed doorvragen, goed luisteren en zich houden aan zijn afspraken, zodat de zaak in één keer goed gaat. Samenwerkingskosten worden hoog als je samenwerking met afdwingen met extra managers, ingewikkelde programma’s en controleambtenaren. Je kunt dat zien bij de samenwerking tussen de NS en Prorail.