Deugden

Werken met deugden zorgt voor verbinding

Immoreel
De bankencrisis, een frauderende hoogleraar, weer een woningbouwvereniging in de problemen, mensen, die ondanks immoreel gedrag, met een premie vertrekken. Het nieuws staat er vol mee en er wordt gezocht en gesproken over manieren om duistere praktijken en oneerlijkheid uit onze samenleving weg te bannen. We bedenken daar codes voor, zoals de code Tabaksblad of een norm, zoals de Balkenende norm of we stellen commissies in, die er voor moeten zorgen dat de scherpe kantjes van het ondeugende gedrag van sommige mensen worden afgeslepen. We proberen er zo, door het opleggen van regels, voor te zorgen dat de immoraliteit binnen de perken blijft.

Met moraal
Als een reactie op de bankencrisis schreef Willem Verhoeven in 2009, het boekje “Managen met moraal”. In dat boekje laat Verhoeven zien hoe moraliteit uit ondernemingen is verbannen. De opkomst van het rationalisme, ook in het bedrijfsleven, leidde ertoe dat het geweten van de persoon, die beslissingen nam in het bedrijf, steeds minder te maken kreeg met wat hij of zij deed. Je rekent uit waar of hoe je tegen de minste kosten kunt produceren en komt ongemerkt bij kinderarbeid terecht. Degene die rekent, besluit daarbij niet dat het met kinderarbeid moet, en degene die de gesprekken voert met de productielijn in China heeft geen verantwoordelijkheid voor het besluit naar China uit te besteden. Er is in grote bedrijven een morele neutraliteit ontstaan. Dat is het resultaat van een langdurig proces en niet het resultaat van bewust ondeugend gedrag. Het biedt wel ruimte om ondeugend gedrag te vertonen. Een manager heeft ruimte voor een ondeugende keuze omdat het bedrijf niet op moraal aanspreekt.

Morele competentie
Verhoeven houdt in zijn boek een pleidooi voor het ontwikkelen van morele competentie. Hij baseert zich daarbij mensen als Herbert Simon (Nobelprijswinnaar) en managementgoeroe Chester Barnard. Deze laatste stelde dat moreel leermeester voor je medewerkers zijn, een belangrijke taak voor een manager is. Het is daarvoor belangrijk om zelf moraal competent te zijn. In zijn boek Managen met moraal gaat Verhoeven in op het ontwikkelen vandie morele competentie.
Naast een beschrijving van de ontwikkeling van morele competentie in de ontwikkeling van een mens, waarbij Verhoeven teruggrijpt op Kohlberg, komen uitgebreid de zeven deugden van leiderschap aan de orde.

Deugdenleer
Onze cultuur beschikt al sinds de Griekse oudheid over een deugdenleer. Plato en Aristoteles hebben ons een raamwerk geboden van wat zij de vier kardinale deugden noemen; Voorzichtigheid, Rechtvaardigheid, Matigheid en Moed. Thomas van Aquino heeft daar later; Geloof, Hoop en Liefde aan toegevoegd. Verhoeven,komt zo  hierop geïnspireerd tot de zeven deugden van leiderschap (p31-p44).
Wat kan je nu doen met die deugden, hoe maken die deugden het verschil. In regelgeving ligt de nadruk meestal op ondeugden en proberen we door de uitwassen van ondeugden te bestraffen voor het ontwikkelen van deugden te zorgen. Plato, Aristoteles en Thomas van Aquino zouden niet voor die weg gekozen hebben. Zij zouden gekozen hebben voor het actief bezig zijn met de deugden.
Wat meer in onze tijd heeft de filosoof Nietzsche daar ook heel inspirerend over geschreven. In zijn werk “De vrolijke wetenschap” stelt hij dat het er op aan komt de goede deugden te beoefenen.

Omega collectief
Een tijd geleden  heb ik daar zelf in een korte workshop mee mogen oefenen. Het was een workshop van het “Omega Collectief” waarin we kort mochten ervaren wat het nu betekent als je deugden tot leven brengt. In de workshop stonden steeds deugden centraal. Deugden, die voor jou zelf belangrijk zijn en de deugden, die je bij je oefenpartner herkende. Het was inspirerend daarover in gesprek te zijn. Je praat op een ander niveau met elkaar en er ontstaat snel verbinding. Er ontstaat ook een ander bewustzijn naar je relatie met een ander en naar de relatie met je organisatie.

Coachend leiderschap
Wij geloven bij het Centrum voor Excellent Leiderschap in coachend leiderschap als de meest doeltreffende manier van leiderschap. Een essentiële voorwaarde voor coachend leiderschap is evenwaardigheid. Dat betekent dat je in vrijheid aan je onderlinge afhankelijkheid vorm geeft. Je hebt iets met elkaar te maken maar de schikking is nooit hiërarchisch. Ik realiseerde mij gedurende de workshop en daarna dat deugden hier een centrale rol in kunnen spelen. Die deugden kennen geen hiërarchische schikking. Ze zijn complementair aan elkaar. Ze onderscheiden en verbinden tegelijk. Voor mij is dat een mooi aanknopingspunt om verder mee te nemen in leiderschapsontwikkeling. Het wordt tijd dat moraal weer terug komt in onze bedrijven. Niet door ondeugden te verbieden maar door mensen uit te dagen weer met deugden aan de slag te gaan, ook op kantoor. Hoe verbind je die deugden aan je professionele handelen? Het begint daarbij met jezelf, hoe spelen deugden een rol in jouw leven en hoe zie je ze terug in jouw handelen.
Waar en wanneer ga jij je die vraag stellen?