De beperking van modellen

Modellen helpen je de werkelijkheid te begrijpen maar zijn tegelijk een belemmering om goed te zien

25 jaar TSM
Wij waren uitgenodigd voor de afsluiting van de jubileum week van TSM, de Twente School of Management. Die feestelijke afsluiting was gisteren, 20 december 2012.
TSM bestaat 25 jaar.  Door de lezers van het Nederlandse magazine Management Team werd TSM in een enquête op de tweede plaats gezet. Na Nyenrode maar voor de Rotterdam School of Management.
De afsluiting van de jubileum week had een ludiek tintje. Ivo Matsers, de CEO en Dick Wijnveen de Associate Dean, hadden zich op in een grote zaal, ieder aan één zijde op een klein podium opgesteld. Om beurten hielden zij korte presentaties, waarbij ze vanuit een bepaalde invalshoek de wereld bespraken. Het ging daarbij vooral om ondernemen en wat daar bij komt kijken. De genodigden voor deze afsluitende bijeenkomst hadden zich over de zaal verspreid en op een soort kleine catwalk in het midden van de zaal prikkelde Brahma T.Ramsodit de genodigden tot reflectie en het maken van keuzes. Wij werden als genodigden steeds gedwongen te kiezen voor één van de twee beschrijvingen.  Het betekende veel heen en weer geloop in de zaal en steeds weer, op uitnodiging van Brahma, een korte toelichting op het waarom van de keuze.

Angelsaksisch of Rijnlands
Als snel bleek dat het ging om het kiezen tussen een Angelsaksische of een Rijnlandse kijk op deze sociaal politieke en economische werkelijkheid. Resultaat van het heen en weer bewegen was dat er zich een grote groep genodigden rondom de vertegenwoordiger van het Rijnlandse deken had geschaard. Een heel klein groepje, waaronder ikzelf stond nog bij de vertegenwoordiger van het Angelsaksische denken. Raar gevoel trouwens, oversteken naar een klein groepje en dan met een nog steeds kleiner wordend groepje achterblijven.
Het thema van deze afsluitende bijeenkomst was “let’s celebrate the future” en na afloop van de presentaties zochten de groepen elkaar weer op om op te zoeken wat kan binden of wat bijeen kan brengen.

Het is geen pijp
Toen mij de vraag gesteld werd bedacht ik dat het gaat om modellen, die niet bij elkaar gebracht kunnen worden. Ik herinnerde mij het schilderij waarop Margritte een pijp schilderde met daaronder de titel “Dit is geen pijp” . Nee, het is ook geen pijp het is een geschilderd model van de pijp. De echte pijp is anders. Zo is ook het Rijnlandse model slechts een model waarmee we naar de werkelijkheid lijken en het Angelsaksische model is al niet anders. We hebben modellen nodig om naar de werkelijkheid te kijken en vooral om die te begrijpen. Maar elk model dat ons helpt om te begrijpen legt ons ook onmiddellijk beperkingen op. Als je door een verrekijker kijkt, krijg je een scherp beeld van die vogel maar je ziet de rest van de werkelijkheid niet meer. Als een geliefde is overleden, meen je hem of haar nog overal te horen of te zien. Als je bij felle zonneschijn een donkere bril opzet is dat erg praktisch en nuttig maar als je zo een donkere tunnel inrijdt zie je niets meer.
We bedienen ons altijd van dit soort modellen, die ons  helpen om te begrijpen en om ons handelen op te baseren maar die ons tegelijk ook heel erg in de weg kunnen staan om te zien wat er echt aan de hand is. Zelf draag ik een bril met dubbelfocus, dat is erg handig omdat je dan zowel dichtbij als ver goed kunt kijken. Toch zet ik mij bril altijd af als ik moet lezen. Dat dubbele focus lijkt wel overal geschikt voor te zijn maar eigenlijk is het dat niet. Je levert toch in op de kwaliteit van je waarneming.

Zet eens een andere bril op
Voor mij is de conclusie dat het belangrijk is om geregeld je bril af te zetten of eens een andere te pakken. Misschien zie je daar wel meer en beter mee. Er bestaat niet één model waarmee je effectief in de werkelijkheid kunt handelen.
Daarmee kom ik tenslotte toch weer op een centraal thema in het coachend leidinggeven en dat is de kunst van het vragenstellen. Vragenstellen helpen jou en je gesprekspartner om nieuwe perspectieven te ontdekken. Om eens even een ader model te gebruiken of te zien waarom het gehanteerde model, in deze situatie niet past.
De Kerst en Nieuwjaarsperiode is een mooie periode om de modellen, die jou helpen en beperken nog eens aan een onderzoek te onderwerpen. Kijk  eens of ze nog aansluiten bij de waarden, die in jouw leven belangrijk zijn en hoe ze je helpen om aan het gestalte geven aan die waarden vorm te geven.
Ik wens je goede kerstdagen en een voorspoedig 2013, let’s use the future to take the reponsibility to share our talents and passions.