Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Daderschap

28 oktober 2014, gepubliceerd door Dirk Boersma

Het is niet fijn je verantwoordelijk te weten voor pijn of verdriet bij iemand anders. Zeker als je iemand mag, wil je niet de veroorzaker zijn van diens verdriet. Dat maakt aanspreken, slecht nieuws brengen of een negatieve beoordeling soms erg moeilijk. Het wordt makkelijker als we iemand niet aardig vinden of er een hekel aan hebben. Het is alleen niet verstandig de negatieve perceptie van iemand te vergroten voor we een slechte boodschap gaan brengen.

Ontslag
Het is alweer bijna 30 jaar geleden dat ik bij het bedrijf waar ik werkte voor het eerst te maken kreeg met een grote ontslaggolf. Van de 600 mensen die bij ons in dienst waren moesten er 200 weg. Samen met de andere MT leden moest ik als hoofd P&O de gesprekken gaan voeren. We kregen een grondige voorbereiding, inclusief een training in het voeren van slecht nieuws gesprekken. In de voorbereiding liet een aantal collega’s zich van de flinke kant zien. Moeiteloos werden namen weggestreept tot de gesprekken echt gevoerd moesten worden. De enige reden voor de ontslagronde was een economische, er vervielen functies. Ontslag had geen relatie met de kwaliteiten van de getroffene. Ik merkte echter dat een aantal collega’s, die eerst zo flink leken, het gesprek niet neutraal konden voeren. In korte tijd verzamelden zij bewijs waaruit zou blijken dat de persoon die weg moest niet deugde. Pas als dat bewijs er was konden ze het gesprek voeren. En als het bewijs er niet was creëerden ze het snel. Zo leidde hun “flinkheid” in de gesprekken die gevoerd moesten worden uiteindelijk in teveel gevallen tot nodeloze problemen.

Begrip
Een tijdje geleden sprak ik bij een klant over een feed-back training, waarop één van de managers reageerde met de opmerking dat ze als management best goed waren in het feeback geven. Echter, ik moest de medewerkers maar eens gaan trainen zodat ze zouden leren beter met feedback om te gaan. Nu werden medewerkers vaak kwaad als ze feedback kregen en die boosheid was volkomen onterecht. Leidinggeven is een uitdagende bezigheid, waarin een aantal zaken of onderwerpen regelmatig terugkeert. Misschien wel onvermijdelijk terugkeert. In de meeste theorieën en opvattingen over leiderschap wordt het belang van het uitzetten van kaders, het helder aangeven daarvan en het aanspreken op afwijken of overschrijden als erg belangrijk gezien.Slecht nieuws gesprekken, functioneringsgesprekken, mensen aanspreken op resultaten en gedrag zijn een essentieel onderdeel van leidinggeven. En we weten allemaal dat dat niet meevalt. Trainingen over dit onderwerp worden altijd goed bezocht. Veel leidinggevenden uiten zich in ferme bewoordingen zolang het voorwerp van deze uitingen niet in de buurt is, maar als betrokkene tegenover hen zit komt er iets heel anders uit hun mond.

Geen dader willen zijn
Een belangrijke reden voor dit gedrag is dat we niet gezien willen worden als de dader  of veroorzaker bij het ongeluk of de ellende die iemand treft en al helemaal niet als we enigszins bekend zijn met en bij die persoon.
Je vijand pijn doen gaat nog wel. Soms is dat zelfs wel leuk of bevredigend, maar iemand met wie je een relatie of zelfs een goede relatie hebt pijn doen wil niemand. Tenzij je met een sadist van doen hebt. Als we iemand met wie we een relatie hebben pijn doen roepen we snel sorry, of we zeggen dat we het niet zo bedoeld hebben.Hier komen we op het bijzonder lastige voor een leidinggevende. Als je iemand met wie je prettig hebt samengewerkt, iemand die alle vertrouwen in jou heeft, moet gaan vertellen dat hij of zij het niet goed heeft gedaan, dan zijn we bang dat iemand boos op ons wordt. We maken ons zorgen over de relatie, die we met zo iemand hebben, we willen niet dat die relatie beschadigd wordt. We spreken iemand aan, we hebben een functionering- of beoordelingsgesprek, we moeten iemand ontslaan. In zo’n situatie willen we graag dat de andere partij ons begrijpt, snapt hoe vervelend het voor ons is om de slechte boodschap te brengen. De ander moet het maar met ons eens zijn en meewerken. We willen niet dat de ander boos wordt, emoties toont, huilt of scheldt. We vinden dat niet eerlijk en niet rechtvaardig, want wij kunnen er ook niets aan doen. Het komt door een tegenvallende markt, of omdat we nu eenmaal een beoordelingscyclus hebben. We zijn gestuurd door anderen of door de omstandigheden.
Wij zijn de dader niet.

Dader
Echter, wij zijn de dader wel en we veroorzaken pijn, veel pijn soms.
Het is van essentieel belang dat de leidinggevende zijn daderrol accepteert, inclusief de gevolgen ervan zoals het object worden van boosheid, teleurstelling etc. Dat valt vaak niet mee maar het is wel erg belangrijk in het ervoor zorgen dat zowel de brenger als de ontvanger van het slechte nieuws weer op een goede manier verder kunnen. Omdat te kunnen doen is het belangrijk dat je je bewust bent van de situatie, van je rol daarin en van de gevoelens van jezelf en de ontvanger van het slechte nieuws. Voor de dader is het daarbij ook erg lastig dat je iemand wel mag, maar dat die je toch verdriet doet en ook nog eens niet kunt troosten.
Als dader voel je je schuldig en je wilt je niet schuldig voelen. Een manier om van dat schuldgevoel af te komen is het bagatelliseren van de schuld. Dat kan door te troosten of door de schuld te rechtvaardigen. Dat rechtvaardigen leidt heel makkelijk tot de veroordeling van  het slachtoffer, die deugde toch al niet, is een naar mens of een hufter en nog veel erger. Daarmee maak je het voor jezelf gemakkelijker, maar voor het slachtoffer nog moeilijker. Die krijgt een klap maar mag er niet boos om zijn. Moet dankjewel zeggen. Zo onstaat een situatie waarin het slachtoffer tot dader wordt gemaakt. Degene die ervoor gezorgd heeft dat wij ons vervelend voelen wordt dan de dader. Degene die niet begrijpt hoe vervelend het voor ons is om dader te zijn is een dader.

Accepteer je rol
Wat moet je daar nu mee als leidinggevende, als potentiële dader? Het komt er op aan je heel bewust te zijn van de mechanismen in deze situaties. Wees je bewust van dit soort processen. Accepteer dat je slachtoffer boos en teleurgesteld is. Accepteer je daderschap en heb er vrede mee dat er mensen zijn die je helemaal niet aardig vinden. Let er dan op dat je zelf niet onaardig wordt, dat je onaardigheid niet gaat cultiveren.
Blijf bij jezelf dan behoudt je de grootste kracht
 

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063