Chemie in het team

Op het congres voor Vlaamse gemeentesecretarissen sprak Paul Vervaeck, de coach van de Antwerp Giants. Vervaeck was in België driemaal coach van het jaar. Hij hield zijn gehoor voor dat hij zijn spelers helpt het beste uit zichzelf en uit elkaar te halen. Observeren, anticiperen, communiceren zijn sleutelwoorden. Tijdens de wedstrijd staat Vervaeck aan de kant, dan moeten ze zelf kiezen en keuzes maken.

Paul Vervaeck
Donderdag 19 juni reed ik naar Antwerpen om deel te nemen aan een paneldiscussie op het congres voor Vlaamse gemeentesecretarissen. Het werd een reis van 4 uur omdat het verkeer tussen Breda en Antwerpen volledig vast stond als gevolg van een ongeluk in de Antwerpse Kennedytunnel. Gelukkig was ik juist op tijd om te kunnen luisteren naar de inleiding van Paul Vervaeck (driemaal coach van het jaar in België), de coach van Antwerp Giants. De Antwerp Giants is een basketbalteam dat meespeelt in de top van de Belgische basketbalcompetitie. In het licht van het congresthema, “Chemie in het managementteam”, vertelde Paul Vervaeck zijn gehoor over de stappen die hij zet om van zijn team een goed op elkaar ingespeeld team te maken. Want basketbal is een teamsport. Het komt er op aan elkaar snel en foutloos te vinden. Je moet weten waar je medespelers staan, hoe ze zullen reageren en  hoe jij op hen reageert. Het komt aan op seconden of zelfs fracties daarvan. Als je aarzelt neemt de tegenpartij je aanval over of faalt je verdediging.

Eén visie
Vervaeck hanteert daarbij als basisfilosofie dat de groep erin moet geloven. Er is één visie op het spel, er is één doel en de spelers moeten in die visie en gericht op dat doel zich kunnen ontwikkelen. Het is dus niet een kwestie van opdrachten uitvoeren, geen kwestie van handelingen aanleren, maar het begint in je hoofd. Daar moet de filosofie goed verankerd zijn. Vanuit die filosofie wordt het ploegspel opgebouwd en worden automatismen getraind. De spelers moeten weten wat de coach van hen verlangd en Vervaeck moet weten wat de spelers van hem verlangen. Hij houdt scherp in de gaten of spelers niet verloren lopen.

Anticiperen
De spelers moeten leren anticiperen. Dat is een essentiële vaardigheid, niet reageren op wat er gebeurt maar zaken zien aankomen. Je moet kunnen waarnemen wat er gaat gebeuren en voorbereid zijn op je eigen reactie en de reacties van anderen. Daar wordt op getraind want, voor verbaal communiceren is in de wedstrijd weinig tijd. Het spel gaat zo snel dat de coach tijdens de wedstrijd nauwelijks invloed heeft en de spelers kunnen elkaar ook moeilijk aanwijzingen geven als de strijd in volle gang is. Ze leren daarom alle andere signalen van elkaar op te pikken en ze leren met kleine tekens zaken aan elkaar door te geven. Handgebaren en oogbewegingen zijn daarbij gebruikelijk.
Het is niet voldoende dat je zelf je individuele vaardigheden goed op peil hebt. Het is minstens zo belangrijk dat je de vaardigheid ontwikkelt om te ontdekken hoe  je je medespeler zo goed mogelijk in positie kunt brengen.

Fouten maken
Basketbal is een geheel van fouten maken, zegt Vervaeck. En de ploeg die de minste fouten maakt wint. Daar werken ze aan, minder fouten maken. Het is belangrijk dat je in staat bent te leren van je fouten. Er wordt gewerkt in een sfeer die het mogelijk maakt om van je fouten te leren.  Vanuit die context werken ze aan het beter maken van individuen, het is belangrijk dat zij openstaan voor vernieuwing en het verleggen van grenzen. De fysieke conditie is belangrijk, maar het gaat vooral om de mentale conditie, om de mentale weerbaarheid. Bij een fout niet het hoofd laten hangen, maar de positieve prikkel voelen om eraan te werken.

Observeren
Vervaeck begint in augustus met de voorbereiding op het nieuwe seizoen. Vaak is er dan sprake van een team waar weer een aantal nieuwe spelers aan is toegevoegd. Ik begin dan met observeren, zegt Vervaeck. Ik ga kijken: wat kan hij heel goed en wat kan hij nog niet zo goed. Ik deel mijn observaties met de spelers. Daarbij is het belangrijk ze te laten weten wat ze goed kunnen, daar zijn ze zichzelf lang niet altijd van bewust en het is nodig dat ze zich daar wel bewust van zijn. Als helder is waar ze minder goed in zijn gaan we samen werken aan het beter worden. Het is noodzakelijk dat spelers dat ook van elkaar weten en dat ze elkaar daar ook in kunnen steunen. In het spel kunnen ze gebruik maken van elkaars sterke kanten en kunnen ze voorkomen dat het team last krijgt van iemands zwakkere kanten.

Emoties
Hoewel basketbal een stevige sport is, richt Vervaeck zich nadrukkelijk op de emoties van de spelers. Hoe reageren ze op medespelers, op het publiek, op het team. Zelfvertrouwen en fierheid zijn belangrijk. Het is goed dat je de beste wilt zijn en dat je daar ook in gelooft. Je moet je door medespelers, het publiek en tegenstander niet van de wijs laten brengen. Communiceren met elkaar is daarbij de manier om elkaar beter te maken. De spelers moeten leren dat zelf te doen. Een vertrouwensrelatie is essentieel, dat is een goede basis om zelf te denken, verantwoordelijkheid te nemen en te communiceren. Het is belangrijk om individuele spelers niet te beschadigen, dan raken ze hun fierheid kwijt en die fierheid is essentieel voor het neerzetten van resultaat. Ze gaan uit van de eigen sterkte van de mensen. Vervaeck praat met de mensen om hun eigen motieven naar boven te halen, zodat ze de eigen sterkte en kracht ontdekken.
Het moet aangenaam zijn, zegt Vervaeck, de spelers moeten het doen als het aankomt op pieken en resultaten, dan sta ik aan de kant. Om die reden praat Vervaeck, zeker voor belangrijke wedstrijden, individueel met  zijn spelers. Hij vraagt ze dan wat zij in die wedstrijd extra gaan leveren. Elke speler vertelt dan wat zijn extra bijdrage zal zijn. Dat betekent gegarandeerd extra punten, zegt Vervaeck. Ze zetten zelf de details goed neer. Hoe kleiner het detail, hoe groter de waarde ervan.

Quotes
Vervaeck sloot zijn verhaal af met een aantal uitspraken. Ik geef hier de Nederlandse vertaling ervan.

• Het gaat niet om de uren, die je erin stopt, het gaat om wat je doet in die uren.
• Bij elkaar komen is het begin, bij elkaar blijven is vooruitgang, met elkaar werken is succes.
• Om een doel te bereiken heb je de volgende ingrediënten nodig: perfectie, respect, discipline, een constante focus, anticipatie op alles, zelfkritiek, zelfvertrouwen en fierheid, goede relaties met elkaar en plezier.
• De beste teams hebben chemie, ze communiceren met elkaar en ze stellen het gemeenschappelijke doel boven persoonlijke glorie.

Mensen de kans geven het beste uit zichzelf te halen, dat is de boodschap van Paul Vervaeck. Zijn verhaal bood mooie referenties en voorbeelden voor de paneldiscussie later op die dag. Ik heb er dankbaar gebruik van gemaakt en ben, gelukkig zonder files, weer naar huis gereden