Bij de les blijven

Er zijn veel nieuwe trends op het gebied van leiderschap maar leiden blijft, hard aan jezelf werken

Onze samenleving kenmerkt zich door hypes, modes of trends. Er komen opvattingen of denkbeelden in het middelpunt van de belangstelling terecht. Ze zijn ineens “in”. Sommige mensen willen graag horen bij die zaken, die “in” zijn anderen willen er juist niet bij horen. In de mobiele telefoons, in de auto-industrie, gaat het heel hard. Voor je het weet heb je een oude telefoon of de verkeerde auto.
Het valt mij op dat het in opvattingen over leiderschap ook zo snel gaat. Er wordt gesproken over nieuwe leiders, over dienend leiderschap over transformationeel leiderschap, authentiek leiderschap, faciliterend leiderschap, androgyn leiderschap, gedeeld leiderschap, coachend leiderschap en dan zal ik er nog wel een paar vergeten zijn. Het lijkt dan of leiderschap elke keer opnieuw wordt uitgevonden, alsof we steeds dichter bij het leiderschap komen waarmee we de vraagstukken in onze maatschappij en in onze organisaties wel aankunnen. Overigens deed ik laatst mee in een discussie op Linked-in, waarin degene die de discussie begon, de stelling innam dat we met leiderschap voor de verkeerde insteek kiezen. Hij benadrukte het belang van de dynamiek in groepen en het daarmee om kunnen gaan.
Leiden en het onlosmakelijk eraan verbonden volgen, zijn van alle eeuwen. We worden er vanaf onze geboorte mee geconfronteerd. Als we ons zeker voelen leiden we graag maar als we ons onzeker voelen volgen we vaak liever. Als we ons onzeker voelen zoeken we een leider, die ons zekerheid geeft. We geven daarmee de verantwoordelijkheid voor het creëren van een redelijk veilige toekomst uit handen aan iemand waarvan we denken dat hij of zij dat voor ons zal doen. Als zo iemand voor ons niet zichtbaar is zeggen we dat het ontbreekt aan leiderschap. Dat is wat we nu met Europa doen. Aan het uit handen geven van verantwoordelijkheid voor onze toekomst zit ook de kant dat we een ander de schuld kunnen geven als het niet goed gaat. Wij zijn immers niet verantwoordelijk.
Ook het volgen van trends biedt zekerheid je behoort dan bij de groep, die een beetje greep heeft op de toekomst, die het bij het rechte eind lijkt te hebben.
Als het om leiderschap gaat zie ik in trends wel wat risico’s. Voor je het weet is er iemand op het schild gehesen. Op het schild suggereert dat je weet hoe de wereld in elkaar zit en dat anderen het bij het verkeerde eind hebben. Daar is onze samenleving en daar zijn onze organisaties veel te complex voor.
Dat was de samenleving trouwens altijd al. Kijk maar eens hoe het afliep met Floris V, wat er gebeurde met Johan van Oldenbarneveld en met de gebroeders De Wit. Kijk hoe wij van republiek koningrijk werden en velen nu weer zonder koning verder willen.
De scheiding der machten, de trias politica van Montesquieu (1748), in Nederland door Thorbecke (1848) ingevoerd in het politiek bestel geeft een garantie voor een gedeelde verantwoordelijkheid. Deze scheiding in drie machten helpt ons om bij de les te blijven. Dat is geen makkelijk proces maar een kwestie van hard werken. (Thorbecke en koning Willem III hadden het regelmatig met elkaar aan de stok).
Het gaat bij leiderschap in onze organisaties om bij de les blijven. Verhoeven noemt in zijn boek “De bescheiden leider “(2005) een aantal kenmerken van de bescheiden leider. Leiden vanuit eigen identeit, je laat je dus kennen. Geleid worden door een ideaal, er is sprake van zingeving. Er zijn volgers maar de leider volgt ook, Benedictus (480-547)heeftal benadrukt hoe belangrijk goed luisteren is voor een leider. Een leider managed ook en staat niet los van de werkelijkheid. Een leider is een soort architect en communiceert voortdurend met de bouwlieden. Een leider is nederig op evenwaardige wijze. Een leider laat zich niet op het schild hijsen. Een leider is sober en gedisciplineerd en een leider is wijs.
Kortom, leider zijn betekent hard werken, niet om anderen aan te sturen maar om jezelf aan te sturen. Dat is een kwestie van transpiratie en discipline. Een leider houdt zichzelf bij de les en creëert de condities, die dat mogelijk maken. Dat moesten oude leiders doen, dat moeten nieuwe leiders doen. Dat doen transactionele leiders, dienende leiders en coachende leiders. En als ze dat doen is het etiket niet zo belangrijk meer.