Belastingdruk of moraal

De econoom Piketty laat zien hoe het verschil tussen arm en rijk groter wordt. De verklaring is simpel: met vermogen verdien je meer dan met arbeid. Wat doe je daar nu aan? Kun je met het instrument belastingdruk de solidariteit weer terugkrijgen? Nee, solidariteit krijg je terug met moraal.

Kapitaal of arbeid
In de NRC van zaterdag jl.schrijft columnist Bas Heijne van die krant een kritisch artikel over de reacties uit zowel het linkse als het rechtse kamp op het boek van de Franse econoom Piketty. Zijn  betoog komt erop neer dat de kloof tussen arm en rijk groter wordt. Het is simpel, met kapitaal kan je meer geld verdienen dan met arbeid. Maar in Nederland is het al in orde met de inkomensongelijkheid. De door Piketty gesuggereerde belastingaanpak: iets meer belasting op vermogen en iets minder op arbeid, lijkt een gematigde. Maar lost die aanpak de verschillen tussen rijk en arm wel op? In hoeverre lost die aanpak de verschillen tussen rijk en arm wel op? In hoeverre leidt zijn aanpak tot meer solidariteit tussen vermogen en arbeid? In hoeverre kan links met Piketty uit de voeten? Krijg je zo de solidariteitscultuur weer terug? Een cultuur waarin mensen met veel vermogen iets afstaan aan hen die het minder hebben. Tegen een achtergrond van groeiende ongelijkheid belast je vermogen meer en arbeid minder. En het wonder is dat je zo maatschappelijke solidariteit afdwingt, zonder dat  je daarvoor het systeem omver moet werpen. Je krijgt het beste van twee werelden.

Saamhorigheid
De historicus Yuval Noah Harari legt in een handomdraai uit waar het om gaat. De overheid aan de ene en de markt aan de andere kant hebben steeds meer taken van de burgers overgenomen.. Vroeger werd daarin binnen kleine gemeenschappen voorzien. Her gevoel van maatschappelijke saamhorigheid is nu verdwenen. Alle politiek gaat juist daarover of het nu van links of rechts is. Maar krijg je die samenhang terug als je bezit meer belast?
Het antwoord is een keihard nee. Zo lang de overheid en de markt de touwtjes in handen hebben besturen zij waarom het gaat. Dat bleek ook uit het optreden van Heleen Dupuis bij Jeroen Pauw. Volgens mevrouw Dupuis gaan er wat dingen mis. En mensen spreken elkaar niet aan. Mensen wachten af. En leggen de schuld bij de overheid en de marktwerking in de zorg. Een gesprek met een manager uit de zorg bevestigt dat beeld. Dossiers zijn niet goed gevuld en worden niet bijgewerkt. Mensen wijzen naar elkaar en laten zich niet aanspreken. Maar ze zijn verantwoordelijk, zij hebben het gedaan of nagelaten.
Ondanks alle training in het geven en ontvangen van feedback draait men liever het hoofd om als er iets fout gaat.

Aandacht
De managers moeten maar aanspreken, die zijn verantwoordelijk. In het boek Blink van Malcolm Gladwell beschrijft hij een onderzoek naar klachten over artsen. De basisvraag is over welke artsen er nu geklaagd wordt. Het antwoord is onthutsend, er wordt veel geklaagd over artsen die geen tijd hebben. Over artsen die wel tijd hebben wordt niet geklaagd. Het gemiddelde verschil tussen aandacht hebben en geen aandacht hebben is 3 minuten, zo lang is dat dus niet.
Solidariteit begint ook met aandacht hebben, niet met eisen stellen. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Hoezo zou ik aandacht moeten hebben voor de mensen om mij heen? Toch zit daar de oplossing. Het gaat om waarden. Het gaat om wat je echt belangrijk vindt en dat is de mens naast je. Daar heb jij verantwoordelijkheid voor.

Managen met moraal
Het is de kern van “Managen met moraal” van Willem Verhoeven. Individuele vrijheid is een hoog goed, schrijft hij. Maar die vrijheid is onlosmakelijk verbonden met het nemen van verantwoordelijkheid, ook jegens anderen. Je realiseren dat je niet alleen op de wereld bent en rekening houden met anderen. Niet als een plicht, maar uit vrije keuze.
Als je zo de ander serieus neemt en de moeite waard vindt, dan kijk je naar die ander om. Dat is de kernvraag bij solidariteit maar ook de kernvraag in de zorg.
Coachend leiderschap betekent aandacht geven aan de anderen. Vanuit evenwaardigheid met elkaar samenwerken, afspreken en aanspreken. Het is niet managen met belastingdruk maar managen met moraal.