Angst, een slechte raadgever

Angst is een lastig fenomeen. Angst is overal maar wordt erg graag ontkent. Door die ontkenning kan angst lange tijd haar vernietigende werk doen.Wat doe jij in je leiderschap met angst?

Raadgever
Angst is een slechte raadgever, dat is één van die gezegden, die je al jong te horen krijgt. Het zinnetje is niet moeilijk te onthouden en het klinkt ook nog wel grappig. Maar daar blijft het dan ook bij, want ik ontdek heel vaak dat angst wel degelijk een belangrijke raadgever is. Een raadgever, die overal en heel vaak, op een stiekeme manier ons zijn raad in de oren fluistert. We willen liever niet weten hoe belangrijk de rol is die angst speelt als raadgever. We willen het zelf liever niet weten en anderen mogen het zeker niet weten. Maar juist die stiekeme raadgevers zijn het gevaarlijkst. Ze brengen ons op wegen en paden waar we heel gemakkelijk de weg kwijt raken.

Een voorbeeld
Ik zal mezelf als voorbeeld nemen. Toen ik op de middelbare school kwam waren er ineens school feestjes, waar zowel jongens als meisjes kwamen. Nu was ik lang erg bang voor meisjes. Ik had het idee volstrekt niet te voldoen aan de eisen, die meisjes in mijn gedachten aan een leuke jongen stelden. Op de feestjes op de middelbare school werd gedanst en dat leek me geweldig, maar ik durfde niet en ik zei daarom dat ik niet van dansen hield. Dat leek me beter dan eerlijk zijn en zeggen wat de echte reden was. Het gevolg was dat ik me al snel tot de muurbloem bij feestjes degradeerde en ervoor zorgde dat datgene wat ik graag wilde onbereikbaar ver weg bleef. Het werd daarna ook weer heel moeilijk toe te geven, want als ik zou toegeven dat ik eigenlijk wel van dansen hield zou ik mijn gezicht verliezen. Het uiteindelijk gevolg was dat ik pas op mijn 30e of zoiets dansles nam, samen met mijn vrouw en het nooit meer echt geleerd heb.

Angst benoemen
Een ander, maar omgekeerd, voorbeeld wil ik ook graag delen. Toen ik aan mijn trainersloopbaan begon bij Aluminium Delfzijl, liep ik mee met de ervaren trainers van Hoogovens. Ik was echter doodsbenauwd zelf en alleen met een groep aan de slag te gaan. Dat durfde ik aanvankelijk niet toe te geven en ik verzon allerlei redenen om me te blijven verschuilen achter de rug van een ervaren trainer. Tot op een ochtend, vlak voor het begin van een training in Appingedam, de ervaren trainer die uit Haarlem moest komen belde dat hij ziek was. En daar stond ik, de groep managers zat klaar en ik moest besluiten wat ik ging doen. De raadgever angst fluisterde mij toe: laat ze maar terug gaan naar hun werk, je hebt een goede reden, de trainer waar ze op rekenen is ziek en het is heel redelijk om ze te vertellen dat de training niet doorgaat. Er was gelukkig ook een ander stemmetje dat zei: hup Dirk, niet zo flauw. En dat stemmetje won. Ik ben naar de groep gegaan en heb verteld dat de trainer ziek was, en dat ik de training wilde geven maar dat ik wel bang was. En toen gebeurde het wonder. Ze zeiden allemaal: dat lukt je wel, wij slepen je er wel doorheen. En het werd een fantastische dag. Wat was ik blij dat ik niet naar de raadgever angst geluisterd had.

Ook anderen
Nu vermoed ik dat ik niet de enige ben bij wie die raadgever angst graag op bezoek komt. Uit het werk van Bion, waarover ik mijn vorige blog schreef, blijkt dat angst een belangrijke reden is die ervoor zorgt dat een groep in een niet functionele basisaanname terecht komt. Dat leidt vervolgens tot disfunctioneel leiderschap. Ook het werk van Brené Brown laat zien hoe moeilijk maar ook hoe nuttig het is om je kwetsbaar op te stellen. Een buitengewoon vervelende kant van de raadgever angst is dat het een belangrijke aanstichter is van het hebben en uitspreken van oordelen. Angst dwingt je om snel ergens iets van te vinden in plaats van er goed naar te kijken en het eens goed te onderzoeken. Angst is een grote belemmering als het op luisteren en waarnemen aankomt. Angst belemmert het stellen van open vragen. Angst nodigt uit tot het stellen van suggestieve vragen en gesloten vragen.
Hoe zit het met jouw angst: ben je bang voor je medewerkers, voor je leerlingen, voor je klanten, voor je manager, voor je board?

Adviezen
Brent Gleeson, een Irak veteraan, noemt in een artikel in Forbes een aantal angsten waar hij mee om moest gaan.

• Als leider van een team soldaten sta je bloot aan veel kritiek. Dat is logisch, zegt Gleeson, want een kleine fout is al het verschil tussen leven en dood. Verstop je niet voor die kritiek maar zoek haar op. Vraag actief naar wat ze van je vinden en hoe je het doet.
• Fouten maken is ook iets wat angst oproept, wees je ervan bewust dat fouten maken iets normaals is en dat fouten maken je de mogelijkheid biedt om te leren. Erken je fouten en laat zien hoe je dingen beter gaat doen. Deel dat met je team. En doe dat bij voorkeur op het moment dat je vaststelt dat je de fout maakt.
• De verkeerde beslissing nemen, ook dat is erg vervelend. Praat een verkeerde beslissing niet goed, geef toe dat die verkeerd was en herstel je fout. En wees niet te haastig in het nemen van besluiten. Zorg dat je beschikt over alle belangrijke informatie, dus luister naar je team, gebruik hun ogen en oren ook, stel vragen.
• De angst om in het openbaar te spreken. Het advies van Gleeson is: laat jezelf zien, hij sluit daarmee mooi aan bij wat Amy Cuddy zegt over presence. Doe je mond open, maar dwing niet.
• De angst voor verantwoordelijkheid. Wees je bewust van het feit dat je verantwoordelijk bent voor je team en de mensen die er deel vanuit maken. Je bent niet verantwoordelijk voor wat ze doen, maar wel voor de omstandigheden waaronder ze moeten handelen, een helder doel, de informatie die ze hebben, hoe veilig ze zich voelen, enz.

Vervang angst als raadgever eens door de raadgever vertrouwen.