Gedeeld Leiderschap in een Nieuwe Tijd
Een webinar
Op vrijdag 6 juni had ik het voorrecht om, on line,aanwezig te zijn bij het Impact Webinar van de Antwerp Management School (AMS), geopend door Mieke Loncke, directeur marketing & communicatie. Samen met professor leiderschap Karen Wouters en Anke Ulens, CEO van zowel Vivaldis Interim als Copas, werd een urgente vraag verkend: wat vraagt leiderschap vandaag van ons?
De leider als bruggenbouwer
Anke Ulens trapte af met een krachtige boodschap: in haar organisatie zijn er geen één of twee leiders, maar wel 200 CEO’s. Leiderschap is er geen kwestie meer van macht, maar van verbinding, collectieve intelligentie en gedeelde verantwoordelijkheid. Karen Wouters bouwde daarop voort en gaf vanuit wetenschappelijk perspectief aan dat sinds de jaren ’80 een ander beeld van leiderschap naar voren komt: minder hiërarchisch, meer gedeeld, meer mensgericht.
Wat mij opviel: dit verhaal klonk verrassend vertrouwd. Het deed me sterk denken aan de inzichten van mijn oud-collega en vriend Willem Verhoeven, die al in 1989 zijn boek Managen zonder hiërarchie schreef. Een baanbrekend werk, waarin hij pleitte voor een horizontale organisatie, waarin medewerkers zelfsturend zijn en leiders eerder coaches dan controleurs.
Van Weber naar Wieman
Verhoeven beschreef destijds hoe het klassieke denken over organisaties — zoals dat van Max Weber en Frederick Taylor — achterhaald raakte in een veranderende wereld. Het model van de organisatie als goed geolied uurwerk, met vaste taken en een top-down sturing, bleek ongeschikt voor de complexiteit van moderne dienstverlening en informatieverwerking.
Zijn verwijzing naar de wiskundige Farkas vond ik bijzonder treffend: “Als de tijd rijp is voor bepaalde dingen, verschijnen die dingen op meerdere plaatsen tegelijk, als viooltjes in het vroege voorjaar.” En inderdaad: het gedachtengoed van gedeeld leiderschap is vandaag springlevend — niet alleen in de wetenschap, maar ook op de werkvloer, bij organisaties als die van Anke Ulens.
Perspectiefverschuivingen en paradigmaveranderingen
Maar zoals Thomas Kuhn al aantoonde in The Structure of Scientific Revolutions, laten dominante paradigma’s zich niet zomaar vervangen. Het beeld van de klassieke, charismatische leider — meestal mannelijk, extravert en dominant — blijft hardnekkig. Nog steeds duiken dit soort profielen op in vacatureteksten. Nog steeds zijn er organisaties die zweren bij top-down leiderschap als dé weg naar resultaat.
Toch is het belangrijk om daarbij stil te staan bij inzichten uit de gedragswetenschap: zoals Jonathan Haidt in The Happiness Hypothesis beschrijft, worden besluiten zelden genomen op basis van rationele argumenten, maar veel vaker vanuit emotie. Ratio is, zoals hij het noemt, het PR-mannetje van de emotie.
Creatieve wisselwerking als sleutel
Juist daarom geloof ik dat echte verandering begint bij ruimte scheppen voor dialoog en co-creatie. Niet erboven of er tegenover staan, maar ernaast. Dit werd me ooit al duidelijk tijdens mijn studie Andragogie — helaas destijds afgedaan als ‘geitenwollensokken’-studie, maar in werkelijkheid een rijke bron van kennis over hoe volwassenen leren en veranderen.
Kurt Lewin benadrukte al het belang van meebewegen in plaats van uitleggen. Henri Nelson Wieman sprak over creatieve wisselwerking, het proces waarin ware vernieuwing ontstaat. Johan Roels heeft dat later prachtig uitgewerkt in zijn boek Cruciale Dialogen.
De leider van nu: coach, facilitator, verbinder
Wat ik meeneem uit het webinar van AMS, is vooral de bevestiging dat we niet alleen staan in dit denken. Het verhaal van Karen Wouters en de praktijkervaring van Anke Ulens sluiten naadloos aan bij een beweging die al decennia gaande is: weg van controle, op naar vertrouwen. Weg van bevel, op naar dialoog. Weg van de held, op naar het team.
Ik ben dankbaar dat ik mocht deelnemen aan dit webinar. Het inspireert me om verder te bouwen aan het leiderschap van de toekomst — coachend, delend, mensgericht.
Heb je interesse in het thema gedeeld leiderschap, coachend managen of horizontaal organiseren? Ik ga hier de komende maanden verder op in. Laat het me weten als je mee wil denken, lezen of leren.
