Hoe veranderen paradigma’s?

Opvoeden
Van mijn eigen opvoeding in de eerste jaren van mijn leven kan ik mij eigenlijk niet zoveel herinneren. Wel weet ik dat ik ‘flink’ moest zijn en dat ik de eerste keer naar school niet door mijn vader of moeder werd gebracht. De opvattingen over opvoeden van mijn ouders werden eigenlijk pas echt duidelijk voor me toe ik zelf mijn eerste kinderen kreeg. Niet uit bed halen als er gehuild wordt want dan leer je ze dat huilen helpt. Eten als het tijd is. Niet eerder en ook niet later. Mijn ouders adviseerden een redelijk strak en streng regiem en vooral voor mijn vrouw was,  mijn neiging om naar mijn ouders te luisteren,  niet altijd even makkelijk.

Verwennen
Mijn vierde dochter werd in Yogyakarta in Indonesië geboren. We hadden daar jonge vrouwen in huis, die hielpen in de huishouding. Ze woonden ook bij ons en kregen als ruil voor hun hulp in het huishouden een opleiding vergoed. Mijn vierde dochter werd daar geboren en de vrouwen, die bij ons in huis werkten hadden het er maar druk mee. Zij kenden de Nederlandse opvoed gedachten niet. En laten huilen was er niet bij. Bij de eerste kik werd onze dochter al uit het ledikantje gehaald en meegedragen. En toe we dat verboden omdat we onze dochter niet wilden verwennen, bleek de kleinste hulp bij onze dochter in het ledikantje te kruipen zodat ze haar toch kon knuffelen en ze stopte met huilen want op Java horen kinderen niet te huilen. Men vindt dan dat ouders en vooral moeders iets fout doen.

Strijd gestaakt
Die strijd hebben mijn vrouw en ik niet lang gevoerd en ten slotte hebben we het maar laten gaan. De Nederlandse discipline werd vervangen door de gedachte dat het op de Javaanse manier ook wel goed zou komen per slot van rekening waren die 90 miljoen volwassen Javaanse mensen allemaal vanuit dit denken opgevoed en groot geworden. Dus zou het misschien met onze kinderen ook wel goed komen. En ik kan nu 30 jaar later bevestigen dat dat ook het geval is. De dochter in kwestie managet nu grote softwareontwikkeling trajecten in een multiculturele omgeving en ze doet dat met veel plezier en zeer gedisciplineerd.

Paradigmas
De hierboven geschetste situatie kwam mij voor de geest toen ik las wat psychologie hoogleraar Jonathan Haidt schrijft over liefde en het vermogen tot verbinden (hechten). Hij schrijft over de opvoedingsideeën die rond 1920 populair waren. Hoe wetenschappers uit die tijd als Freud en John Watson een voorganger van de beroemde B.F. Skinner, hygiëne, gezonde voeding, structuur en discipline zagen als de belangrijkste factoren om van kinderen sterke volwassenen te maken. Je moest ze niet teveel knuffelen en zeker niet onmiddellijk optillen als ze huilden want dat leidde tot zwakke karakters. Je moest je daarentegen  richten op het belonen van goed en het straffen van slecht gedrag.  Ze zagen het belang van liefde  en vooral de fysieke uitingen daarvan, als knuffelen en elkaar aanraken , in relaties volledig over het hoofd.

Ouders
Rond 1930 waren er echter een aantal mensen die  zich ook met ontwikkeling vraagstukken bezig hielden, zo was daar de Amerikaanse psycholoog Harlow  die ontdekte hoe belangrijk de fysieke aanwezigheid van een moeder van groot belang was voor de goede ontwikkeling van resus aapjes.  Aapjes die een goed te eten hadden gehad en beloond en gestraft waren, werden in een groep met andere aapjes, onzeker  en gedroegen zich vreemd. Dit in tegenstelling tot de aapjes, die een moeder in de buurt hadden toen ze opgroeiden. Een moeder bij wie ze even veiligheid konden vinden als ze het moeilijk hadden en getroost konden worden. Die aapjes toonden voldoende zelfvertrouwen en gedroegen zich op en vrij bij andere aapjes.

Evidence verworpen
In de jaren vijftig van de vorige eeuw, toen ik een kleine jongen was hadden Harlow en anderen laten zien hoe liefde en de fysieke uitingen daarvan, essentieel waren voor het evenwichtig opgroeien en het hebben van een open houding naar anderen en de maatschappij. Maar de gevestigde orde wilde er niet aan.Er kwam  veel kritiek op hun theorie  en hun experimenten schrijft Haidt. Wat voor apen zou gelden kon niet ook voor mensen gelden. Het duurde nog decennia voor de theorie waarin de relatie met ouders als van groot belang voor een goede ontwikkeling wordt gezien in brede kringen geaccepteerd werd. En ik kan mij een gesprek met de heer Scheepbouwer, toen CEO van de Post herinneren waarin hij mij vertelde dat je als ouders geen invloed had op de ontwikkeling van je kinderen. Hij zei dat toen we het een keer samen over opvoeden hadden.

Revolutie
Er was evidence te over voor de juistheid van de theorieën van Harlow maar die evidence hielp niet om aanhangers van de oude opvoedingsidealen te overtuigen van hun ongelijk.  Het is moeilijk voor mensen om van paradigma te veranderen. Thomas Kuhn schreef dat al in zijn boek ‘The structure of scientific revolutions (1962’). We willen wel feiten hebben maar die moeten wel in ons paradigma passen. Als ze niet passen dan negeren we ze graag. Julie Beck schreef er een enige tijd geleden een boeiend artikel over in The Atlantic.

Ervaren in relaties
Wij veranderden wel in onze opvattingen over opvoeden en dat kwam niet omdat we uitgelegd  hadden gekregen dat onze opvattingen niet klopten. Het was door de situatie waarin we terecht gekomen waren en door de relaties die in die situatie ontstaan waren dat we veranderden. OP een gegeven moment werden we ons er bewust van dat je ook op een andere manier kon opvoeden en dat het paradigma waarmee we groot geworden waren misschien beter door een ander paradigma vervangen kon worden. Discussies en debatten over evidence zorgen ervoor dat je je ingraaft in je eigen paradigma. Gevoelens die ontstaan in relaties en verbinding  zorgen ervoor dat je je verdediging laat zakken en dat je kunt ervaren wat anders is. Houdt dat voor ogen als je anderen wilt overtuigen en ervaar wat er dan gebeuren kan

Verder praten bel 0622995926 of mail dirkboersma@excellentleiderschap.nl